Phật Hoàng Trần Nhân Tông (1258–1308) là một vị vua nổi tiếng của triều đại Trần, đồng thời cũng là một trong những nhân vật quan trọng trong lịch sử Phật giáo Việt Nam. Sau khi nhường ngôi cho con trai là Trần Anh Tông vào năm 1293, Trần Nhân Tông đã trở thành một tu sĩ Phật giáo và dành phần lớn cuộc đời còn lại để tu hành, truyền bá giáo lý Phật giáo, đồng thời thực hiện những công trình văn hóa, tôn thờ Phật giáo đậm nét.

Trần Nhân Tông là một trong những vị vua anh minh và kiệt xuất của triều đại Trần, nổi bật với tài cầm quân trong hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông. Dưới sự lãnh đạo của ông, Đại Việt đã chiến thắng vang dội trong các trận đánh như trận Bạch Đằng (1288). Tuy nhiên, vào năm 1293, khi đất nước đã ổn định và chiến tranh đã qua đi, Trần Nhân Tông quyết định nhường ngôi cho con trai Trần Anh Tông, và chính thức lui về tu hành tại chùa Viên Minh ở núi Yên Tử (Quảng Ninh).

Sau khi từ bỏ ngai vàng, Trần Nhân Tông đã trở thành Phật Hoàng và bắt đầu thực hiện cuộc sống của một tu sĩ Phật giáo. Ông đã tu hành dưới sự hướng dẫn của các bậc thầy Phật giáo, đặc biệt là Thiền sư Pháp Loa và Huyền Quang. Trần Nhân Tông là người sáng lập ra thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, một phái thiền đặc trưng của Việt Nam, kết hợp giữa tư tưởng Phật giáo Đại thừa với đặc điểm văn hóa dân tộc Việt Nam.

Trần Nhân Tông là người sáng lập và phát triển thiền phái Trúc Lâm, đưa giáo lý Phật giáo gần gũi với đời sống của người dân Việt. Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử nhấn mạnh tới tinh thần thiền định và hòa nhập với thiên nhiên, coi trọng sự thanh tịnh trong tâm hồn. Từ đây, Yên Tử trở thành trung tâm Phật giáo quan trọng, thu hút nhiều tăng ni và Phật tử về tu học.

Trần Nhân Tông không chỉ là một vị vua mà còn là một thiền sư lớn, góp phần quan trọng trong việc phát triển văn hóa, tôn thờ Phật giáo Việt Nam. Ông đã viết nhiều tác phẩm Phật học, trong đó có những bài thơ nổi tiếng, thể hiện sự kết hợp giữa triết lý Phật giáo và tinh thần dân tộc. Những bài thơ của ông cũng có ảnh hưởng sâu rộng đến nền văn hóa và văn học Việt Nam.

Ngoài ra, ông còn xây dựng và trùng tu nhiều chùa chiền, đặc biệt là chùa Yên Tử, nơi ông thường xuyên tu hành và trở thành trung tâm Phật giáo lớn. Tên tuổi của Trần Nhân Tông gắn liền với những thành tựu không chỉ trong lĩnh vực quân sự, mà còn trong sự nghiệp phát triển văn hóa và tâm linh của dân tộc.

Sự tu hành của Phật Hoàng Trần Nhân Tông không chỉ đơn thuần là một hành trình cá nhân hướng đến giác ngộ, mà còn là sự cống hiến lớn lao cho Phật giáo và văn hóa Việt Nam. Được tôn vinh là một trong những vị vua sáng suốt nhất trong lịch sử, Trần Nhân Tông không chỉ là một lãnh đạo tài ba mà còn là một tu sĩ có ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống tâm linh và văn hóa dân tộc.