Sống hay không sống - đó là vấn đề (P3) SVIP

SỐNG, HAY KHÔNG SỐNG - ĐÓ LÀ VẤN ĐỀ

(Phần 3) 

Uy-li-am Sếch-xpia

I. Tìm hiểu chung.

II. Đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.

III. Tổng kết. 

IV. Gợi ý trả lời câu hỏi cuối bài.

1. Sách Kết nối tri thức với cuộc sống

Câu 1:

- Trong lớp kịch 1, vua và hoàng hậu hỏi kết quả dò xét Hăm-lét của Rô-den-cran và Ghin-đơn-xtơn. Thực chất, mục đích của việc dò xét là tìm hiểu nguyên nhân chứng “rối loạn tâm thần” của Hăm-lét. Và vua càng thêm bất an khi biết được Hăm-lét ý thức về việc “biết mình bị mất trí” và “đánh trống lảng bằng những cơn điên khôn khéo”, tức là “điên” có ý thức. 

- Trong lớp kịch 2, lời thoại của vua và hoàng hậu cho biết về âm mưu do thám tình hình Hăm-lét qua việc bố trí nghe trộm cuộc gặp gỡ của chàng với Ô-phê-li-a. Vua biện minh cho hành động xấu xa của mình và Pô-lô-ni-út bằng lời tuyên bố về vai trò của “hai thám tử hợp pháp”. Điều trớ trêu ở đây đó là người yêu của Hăm-lét lại ngoan ngoãn phục tùng, vô tình trở thành đồng lõa. 

- Trong lớp kịch 3, lời thoại Pô-lô-ni-út dặn dò Ô-phê-li-a không chỉ bộc lộ vai trò của hắn như kẻ dàn dựng, thực thi âm mưu của vua mà còn bộc lộ bản chất xấu xa của hắn. 

=> Ba lớp kịch diễn ra không chỉ làm tăng cường hành động kịch bên ngoài - âm mưu do thám và hành động trả thù của Hăm-lét mà còn làm cho người tiếp nhận đồng cảm với diễn biến của hành động kịch bên trong ý thức của Hăm-lét - ý thức về thời đại đảo điên. Trình tự của ba lớp kịch tương ứng với sự luân chuyển lời thoại được tổ chức theo hướng phơi bày bản chất của các nhân vật, từ những người bị lợi dụng đến những kẻ đại diện tiêu biểu nhất của thời đại đảo điên - vua và tên cận thần Pô-lô-ni-út. 

Câu 2: 

- Nhận xét chung về tâm trạng của Hăm-lét thể hiện qua lời độc thoại: bế tắc, trăn trở về cách sống, cái chết của con người trong thời đại đảo điên, ý thức về mẫu thuẫn giữa quyết tâm hành động, xả thân, không cam chịu với trạng thái do dự, đắn đo của con người trong suy tưởng, mông lung về những gì sẽ đến sau cái chết. 

=> Xung đột giữa lựa chọn hành động của nhân vật khiến nhân vật rơi vào bế tắc, trăn trở. 

- Chia độc thoại làm 3 đoạn:

+ Đoạn 1: Từ Sống hay không sống… đến đằng nào cao quý hơn?: Đặt vấn đề - sống hay không sống, “chịu đựng” hay “cầm vũ khí vùng lên”?

+ Đoạn 2: Từ Chết, là ngủ. Không hơn... đến cuộc sống dằng dặc này! : Suy ngẫm về gánh nặng cuộc sống, sự giải thoát và sự trăn trở của nỗi sợ cái “chưa biết tới” ở cõi chết. 

+ Đoạn 3: Từ Bởi vì, ai là người có thể chịu đựng... đến ta chưa hề biết tới?: Suy ngẫm 2 - Rũ bỏ gánh nặng cuộc đời mệt mỏi có thể chỉ bằng “một mũi dùi”, song ý nghĩ về “nỗi khổ nhục chưa hề biết tới” ở cõi chết đã ngăn trở việc tìm đến kết cục đó. 

+ Đoạn 4: Từ Đấy, chính nỗi vướng mắc của tâm tư ấy... đến chẳng thể biến thành hành động: Kết luận - Suy ngẫm về cái bất định sau khi chết đã ngăn trở quyết tâm hành động. 

Câu 3:

- Sống - hiểu theo nghĩa được sống: nhưng là sống nhục, tương ứng với việc “chịu đựng tất cả”. 

- Không sống - hiểu theo nghĩa “không được sống”, “phải chết”: nhưng là chết vinh, tương ứng với trường hợp “cầm vũ khí đứng lên”. 

=> Hăm-lét không chỉ cân nhắc vấn đề “sống hay không sống” mà còn cân nhắc về việc hành động hay không hành động. Có thể thấy, nhân vật thiên về hành động - “cầm vũ khí vùng lên mà chống lại với sóng gió của biển khổ, chống lại để mà diệt chúng đi”, dù linh cảm xa hơn là có thể sẽ không được tồn tại nữa. 

Câu 4:

- Khi nhân vật lựa chọn cái chết: 

Câu 5:

- Những nỗi khổ nhục mà con người phải gánh chịu là: những roi vọt và khinh khi của thời đại, sự áp bức của kẻ bạo ngược, hống hách của kẻ kiêu căng, những nỗi giày vò của tình yêu tuyệt vọng, sự trì chậm của công lí, hỗn xược của cường quyền, sự miệt thị của kẻ bất tài đối với đức tài nhẫn nhục.

=> Nhấn mạnh vào nỗi khổ mà con người phải chịu đựng. 

=> Những nỗi khổ này phần nhiều là nỗi khổ của nhân dân, của người cùng khổ chứ không phải nỗi khổ của hoàng từ cao quý. Như vậy, Hăm-lét đã đặt mình vào vị thế của nhân dân để đau nỗi đau thời đại, chứ không chỉ để trả thù cho cha. 

- Những nỗi khổ nhục chưa hề biết tới là: sợ khi mình ngã xuống, cái ác vẫn còn, mà không có ai sẽ tiếp tục sự nghiệp của mình, nghĩa là, sự hi sinh của mình là vô ích. 

Câu 6: 

- Hăm-lét nhận thức được: Chính ý nghĩ về cái gì sẽ đến sau khi chết luôn có khuynh hướng dập tắt mọi dự kiến hành động của chàng, ngay cả khi chàng nghĩ về cái chết sẽ đến sau hành động “cầm vũ khí đứng lên đấu tranh”, lẫn khi chàng nghĩ tới việc giải thoát bằng “một mũi dùi”. Nhận thức này thôi thúc chàng khắc chế những suy nghĩ bi quan của con người suy tưởng để bắt đầu hành động. 

- Bước chuyển sang hành động của Hăm-lét: chàng quyết tâm nói những lời tàn nhẫn để đoạn tuyệt với Ô-phê-li-a, cho trình diễn vở kịch để khẳng định tội ác của vua, trực tiếp lên án hoàng hậu, giết Pô-lô-ni-út, tráo mật thư để vua Anh giết Rô-den-cran và Ghin-đơn-xtơn. Khi âm mưu của vua bị vạch trần, chàng đã kết liễu số phận của ông ta. Và trước khi trút hơi thở cuối cùng, chàng dặn Hô-ra-xi-ô kể cho người đời biết rõ ngọn ngành câu chuyện và trăng trối việc bàn giao ngai vàng. 

Câu 7: 

- Bi kịch trong lời độc thoại của Hăm-lét: Mâu thuẫn hệ trọng, căng thẳng giữa lựa chọn hành động đấu tranh vì tư tưởng nhân văn cao đẹp của Hăm-lét với cái tất yếu là thế lực đối kháng khách quan (thực tại giả dối, khổ đau) và chủ quan (bản tính suy tưởng về điều bi quan làm con người hèn yếu ở bên trong). Sự đối kháng giữa các thế lực làm cho nhân vật rơi vào tình thế trăn trở, bế tắc đến cùng cực. Hăm-lét tự ý thức được tình thế ấy, song vẫn không ngừng đấu tranh để khẳng định ý chí tự do của mình. Đoạn độc thoại chính là đỉnh điểm xung đột trong cả vở kịch. 

- Theo em, trong xã hội hiện đại, xung đột này vẫn tồn tại. Bởi vì, những hiện thực xấu xa với lí tưởng nhân văn vẫn còn mâu thuẫn gay gắt, chưa có cách giải quyết triệt để. Nhưng vì thế, con người càng cần phải tỉnh táo để không rơi vào tình huống bi kịch như nhân vật.