Phần 1 SVIP

BIỆN PHÁP LẶP CẤU TRÚC

A. Lý thuyết

- Ví dụ:

Chỉ cá liền với nước

Chỉ lúa liền với ruộng

Tiễn đưa em, thôi anh quay lại, em ơi!

                                        (Tiễn dặn người yêu)

→ Trong ví dụ trên, việc lặp lại cấu trúc “Chỉ A liền với B” ở hai dòng thơ đầu vừa nhấn mạnh sự gắn bó giữa những sự vật khó chia lìa nhau vừa tạo sự liên kết giữa hai dòng thơ, đem lại ấn tượng về một không gian trải dài.

- Biện pháp tu từ lặp cấu trúc được sử dụng phổ biến trong văn bản văn học, nhất là trong thơ. 

B. Luyện tập

Bộ Chân trời sáng tạo

Bài 1. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong những đoạn trích dưới đây:

a.

Trăng nhập vào dây cung nguyệt lạnh,

Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần.

Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm!

Mỗi giọt rơi tàn như lệ ngân.

(Xuân Diệu, Nguyệt cầm)

b.

         Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa. Khi Nhật hàng Đồng minh thì nhân dân cả nước ta đã nổi dậy giành chính quyền lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng Hòa.

         Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ không phải từ tay Pháp.

         Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần một trăm năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng Hòa.

[…]

         Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập!

         Vì những lẽ trên, chúng tôi, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, trịnh trọng tuyên bố với thế giới rằng:

         Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

(Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn Độc lập)

c.

Gió, gió thổi rào rào.

Trăng, trăng lay chấp chới.

Trời tròn như buồm căng.

Tất cả lên đường mới.

 ​

Hồn ta cánh rộng mở

Đôi bên gió thổi vào,

Nghĩ những điều hớn hở

Như trời cao, cao, cao.

(Xuân Diệu, Gió)

d.

         Rau cần, với cải bắp cho một tí rau răm vào, muối xổi, lấy ra ăn với thịt đông hay kho tàu, nó lạ miệng và có khi thú hơn cả dưa cải nữa... Nhưng ăn cháo ám mà không có rau cần thì… hỏng, y như thể vào một khoảng vườn mà không có hoa, đi trong mùa xuân mà không thấy bướm.

(Vũ Bằng, Thương nhớ mười hai)

Bài làm: 

1. Chỉ ra biện pháp lặp cấu trúc trong từng đoạn trích:

a.

- Lặp cấu trúc trong từng dòng thơ:

+ trăng thương/ trăng nhớ/ trăng…

+ đàn buồn/ đàn lặng/ đàn…

- Lặp cấu trúc hai dòng thơ:

+ Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần.

+ Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm!

- Lặp cấu trúc  “Sự thật là… chứ không phải…” ở hai câu:

(1) Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa.

(2) Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ không phải từ tay Pháp.

- Lặp cấu trúc giữa các vế câu: Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. 

- Lặp cấu trúc “Dân ta…đánh đổ…mà/ để…” trong hai câu sau:

(1) Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần một trăm năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập.

(2) Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỷ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hoà.

- Biện pháp lặp cấu trúc: “Một dân tộc đã…”; “... dân tộc đó phải…”

- Biện pháp lặp cấu trúc: tinh thần và lực lượng; tính mạng và của cải.

c. Lặp cấu trúc giữa hai dòng thơ: Gió, gió thổi rào rào/ Trăng, trăng lay chấp chới. 

d. Lặp cấu trúc: vào một khoảng vườn mà không có hoa/ đi trong mùa xuân mà không thấy bướm.

2. Tác dụng của biện pháp lặp cấu trúc trong từng đoạn trích:

Bài 2. Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu:

Riêng những câu thơ

                                      còn xanh

Riêng những bài hát 

                                     còn xanh

Và đôi mắt em 

                     như hai giếng nước.

(Văn Cao, Thời gian)

a. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong đoạn thơ trên.

b. Cho biết cách diễn đạt “những câu thơ còn xanh”, “những bài hát còn xanh” có gì đặc biệt.

Bài làm:

a. Lặp cấu trúc: “Riêng những… còn xanh”

→ Tác dụng: Khẳng định, nhấn mạnh sự trường tồn của những giá trị tinh thần, nghệ thuật.

b. 

Bài 3 (Từ đọc đến viết). Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) tự phác hoạ nét nổi bật trong tính cách của bạn, trong đó có sử dụng biện pháp tu từ lặp cấu trúc.

* Tiêu chí:

- Nội dung: biểu đạt một nội dung tương đối trọn vẹn về một hoặc hai nét tính cách nổi bật của bản thân.

- Hình thức:

+ Độ dài: 200 chữ.

+ Đảm bảo hình thức của đoạn văn (bắt đầu bằng chữ viết hoa lùi đầu dòng, kết thúc bằng dấu câu dùng ngắt đoạn).

+ Sử dụng biện pháp tu từ lặp cấu trúc trong đoạn trích.