Bài 9. Cách mạng công nghiệp thời cận đại (P1) SVIP

1. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất

a) Bối cảnh lịch sử 

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra tại Anh vào giữa thế kỉ XVIII với nhiều thuận lợi:

- Cuộc cách mạng tư sản nổ ra sớm và thành công.

- Nguồn tích lũy tư bản lớn từ việc buôn bán nô lệ da đen và bóc lột thuộc địa.

- Nước Anh rất giàu tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là tài nguyên khoáng sản.

- Những tiến bộ kĩ thuật trong sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp đã tạo ra nguồn lương thực dồi dào và cùng với hiện tượng "rào đất cướp ruộng" đã bổ sung lực lượng lao động cho các nhà máy xí nghiệp.

=> Sự phát triển của ngành dệt ở Anh đã đặt ra nhu cầu cải tiến kĩ thuật và cơ giới hóa ngành này.

b) Những thành tựu cơ bản

"Khởi điểm của cuộc cách mạng công nghiệp là sự xuất hiện máy móc và thực chất của nó là cuộc cách mạng kĩ thuật, là sự nhảy vọt từ lao động thủ công sang lao động bằng máy móc." 

(Vũ Dương Ninh, Nguyễn Văn Hồng, Lịch sử thế giới cận đại, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội, 2015, tr.35)

• Nghành dệt

+ Năm 1733: “Con thoi bay” (Giôn Cay).

=> Sự xuất hiện của "Con thoi bay" đã giúp người thợ dệt không phải lao thoi bằng tay và năng suất lao động tăng gấp đôi.

+ Năm 1764: Máy kéo sợi Gien-ni (Giêm Ha-gri-vơ).

+ Năm 1769: Máy kéo sợi chạy bằng sức nước (Ri-chác Ác-rai).

+Năm 1784: Máy hơi nước (Giêm Oát).

+ Năm 1785: Máy dệt chạy bằng hơi nước (Ét-mơn Các rai).

=> Phát minh ra máy dệt chạy bằng hơi nước đã giúp năng suất của người thợ dệt tăng lên 40 lần. Máy kéo sợi đã có sợi kéo nhỏ lại và chắc hơn, vải dệt ra đẹp và bền hơn. 

Ý nghĩa: Tạo ra nguồn lực mới, làm giảm sức lao động cơ bắp của con người, thúc đẩy sự phát triển sản xuất vượt bậc, khởi đầu quá trình công nghiệp hóa ở nước Anh.

• Ngành luyện kim

+ Năm 1784: Lò luyện quặng theo phương pháp “put-đinh” (Hen-ri-Côt).

Ý nghĩa: Luyện quặng được đơn giản hóa, sắt được sản xuất ra nhiều hơn, được dùng để sản xuất ra máy móc và đồ dùng sinh hoạt.

• Giao thông vận tải

​

+ Năm 1804: Đầu máy xe lửa chạy trên đường ray đầu tiên (Ri-chác Tơ-re-vi-thích) ra đời.

+ Năm 1814: Đầu máy xe lửa hiện đại đầu tiên chạy bẳng hơi nước (Xti – phen – xơn).

=> Khai sinh ra hệ thống đường sắt đầu tiên ở châu Âu và châu Mĩ.

+ Năm 1825, nước Anh khánh thành đoạn đường sắt đầu tiên nối trung tâm công nghiệp Man – chét – xtơ với cảng Li – vơ – phun.

Ý nghĩa: Nhờ cuộc cách mạng công nghiệp ở Anh thành công, nước Anh đã được mệnh danh là công xưởng của thế giới vào giữa thế kỉ XIX.

- Thành tựu cách mạng công nghiệp ở Anh từng bước lan sang các quốc gia khác ở châu Âu và châu Mĩ.

+ Ở Mỹ, năm 1807: Tàu thủy trở khách đầu tiên chạy bằng hơi nước (Rô-bớt Phơn-tơn)

+ Ở Bỉ, quá trình công nghiệp hóa diễn ra vào đầu thế kỉ XIX với ngành luyện kim (thép), khai mỏ (than đá) và dệt.

+ Ở Pháp, đến giữa thế kỉ XIX mới trở thành nước công nghiệp.

Đặc trưng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất là cơ khí hóa với máy móc chạy bằng thủy lực và hơi nước.

• Tác động đến chủ nghĩa tư bản: Những thành tựu từ cuộc cách mạng công nghiệp được ứng dụng rộng rãi trong sản xuất.

- Tạo ra nguồn lợi nhuận khổng lồ, khẳng định ưu thế vượt trội về kinh tế của chủ nghĩa tư bản trên trước chế độ phong kiến.

- Tạo ra công cụ tiên tiến hơn để bóc lột người lao động, thúc đẩy các nhà tư bản bản không ngừng mở rộng sản xuất theo chiều rộng một cách tràn lan => mở ra thời kỳ phát triển mới của chủ nghĩa tư bản dưới hình thức tự do cạnh tranh.

Chúc các em học tốt !