Lipid và chất béo SVIP

1. Khái niệm về lipid - chất béo

Khái niệm lipid

Chất béo, sáp ong,... là những hợp chất hữu cơ phức tạp gọi chung là lipid.

Lipid có đặc điểm là không tan trong nước nhưng tan trong một số dung môi hữu cơ (xăng, chloroform,...).

Khái niệm chất béo

Khi đun chất béo với nước, xúc tác với acid hoặc enzyme lipase sẽ thu được glycerol C₃H₅(OH)₃ và acid béo.

Acid béo là các acid hữu cơ có công thức chung R-COOH (R thường là -C₁₅H₃₁, -C₁₇H₃₅, -C₁₇H₃₃, -C₁₇H₃₁,... và thường có mạch carbon dài, không phân nhánh).

Chất béo là các triester (loại ester chứa 3 nhóm -COO- trong phân tử) của glycerol và acid béo, có công thức cấu tạo là (RCOO)₃C₃H₅. R có thể giống hoặc khác nhau.

2. Tính chất của chất béo

Tính chất vật lí của chất béo

Ở điều kiện thường, một số chất béo ở trạng thái lỏng như dầu lạc, dầu hướng dương, dầu cá,...; một số ở trạng thái rắn như mỡ động vật, bơ,...

Các chất béo nhẹ hơn nước, không tan trong nước và tan trong một số dung môi hữu cơ như benzene, xăng,...

Tính chất hóa học của chất béo

Khi đun nóng chất béo với dung dịch NaOH (hoặc KOH), sản phẩm thu được là muối Na (hoặc K) của acid béo và glycerol. Phản ứng này có tên là phản ứng xà phòng hóa. 

Ví dụ:

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH \(\underrightarrow{t^o}\) 3ROONa + C₃H₅(OH)₃

3. Vai trò của lipid

Lipid giữ vai trò quan trọng trong cơ thể người như tham gia cấu tạo màng tế bào, cung cấp năng lượng, giúp ổn định thân nhiệt cơ thể,... Lipid hòa tan được vitamin tan trong dầu như vitamin A, D, E,... giúp cơ thể hấp thụ được các chất dinh dưỡng.

4. Ứng dụng của chất béo

Ứng dụng của chất béo

Trong đời sống, người ta sử dụng chất béo để sản xuất xà phòng, chế biến thực phẩm, nhiên liệu cho động cơ diesel,...

Sử dụng chất béo trong việc ăn uống hằng ngày để có cơ thể khỏe mạnh, tránh được bệnh béo phì

Béo phì là trạng thái tích tụ mỡ quá mức trong cơ thể. Gây ra các vấn đề trầm trọng đến sức khỏe, như bệnh tim mạch, đột quỵ, đái tháo đường, thoái hóa khớp, gan nhiễm mỡ, máu nhiễm mỡ, bệnh ung thư,...

Chất béo giữ vai trò quan trọng đối với cơ thể, nhưng lạm dụng chất béo sẽ gây ra bệnh béo phì. Để đảm bảo cân đối lượng chất béo, chúng ta cần phải sử dụng một lượng chất béo cung cấp cho cơ thể một cách hợp lí.

1. Lipid là một số hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống gồm: chất béo, sáp,...

2. Chất béo là triester của glycerol và các acid béo, chất béo đơn giản có công thức chung: (RCOO)₃C₃H₅.

3. Ở điều kiện thường, chất béo có thể ở thể rắn (mỡ động vật, bơ) hoặc ở thể lỏng (dầu thực vật).

4. Chất béo không tan trong nước, tan trong một số dung môi hữu cơ (xăng, chloroform,...).

5. Xà phòng hóa chất béo thu được glycerol và muối của acid béo tương ứng.

6. Lipid cung cấp và tích lũy năng lượng cho cơ thể, tham gia vào cấu tạo màng tế bào.

7. Chất béo được dùng để chế biến thực phẩm, điều chế xà phòng và glycerol.

8. Cần ăn đủ lượng chất béo, kết hợp vận động (thể dục, thể thao) một cách phù hợp để tránh béo phì.