Bài 24. Kinh tế Nhật Bản (phần 1) SVIP

I. Tình hình phát triển kinh tế

1. Các giai đoạn phát triển kinh tế

* Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, nền kinh tế Nhật Bản bị tàn phá nặng nề.

=> Cả nước bắt tay vào công cuộc tái thiết đất nước.

=> Nền kinh tế nhanh chóng phục hồi và tăng trưởng nhanh trong giai đoạn 1952 - 1973 với tốc độ tăng trưởng trung bình trên 10%/năm. Sự phát triển vượt bậc của nền kinh tế Nhật Bản trong giai đoạn này là do một số nguyên nhân sau:

- Phát huy được yếu tố nguồn nhân lực, tạo nên đội ngũ cán bộ, công nhân lành nghề, có trình độ cao, tận tuỵ với công việc.

- Chú trọng đầu tư, hiện đại hoá công nghiệp, tiếp cận và ứng dụng nhanh chóng những tiến bộ khoa học - kĩ thuật.

- Duy trì cơ cấu kinh tế hai tầng, vừa phát triển các công ty lớn có kĩ thuật, công nghệ tiên tiến, lượng vốn đầu tư lớn vừa phát triển các công ty nhỏ, truyền thống.

- Mở rộng thị trường trong nước và đẩy mạnh đầu tư ra nước ngoài, đồng thời sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư.

* Từ sau năm 1973, do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng dầu mỏ, Nhật Bản bước vào giai đoạn suy thoái kinh tế với tốc độ tăng trưởng chậm lại.

* Giai đoạn 1980 - 1989, nhờ có những điều chỉnh chính sách kịp thời nên nền kinh tế dần phục hồi, đạt 4,8% năm 1989.

=> Từ đây, vị trí của Nhật Bản trong nề kinh tế thế giới tăng lên mạnh mẽ.

* Sau năm 1990, kinh tế Nhật Bản tăng trưởng không ổn định và ở mức thấp trong nhiều năm liền.

* Từ năm 2010 đến nay, nhờ thực hiện chương trình phục hồi kinh tế với các chính sách phù hợp như cải cách tiền tệ, tài chính, cơ cấu kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng,... đã đưa nền kinh tế Nhật Bản dần phục hồi trở lại.

2. Quy mô và cơ cấu GDP kinh tế

- Nhật Bản là nước có quy mô kinh tế lớn. Năm 2020, quy mô GDP của Nhật Bản đạt trên 5000 tỉ USD, đứng thứ 3 thế giới (sau Hoa Kỳ và Trung Quốc), chiếm khoảng 6% GDP toàn thế giới.

Bảng 23.1. Quy mô và tốc độ tăng GDP của Nhật Bản giai đoạn 2000 - 2020

(Nguồn: Ngân hàng Thế giới, 2022)

- Trong cơ cấu kinh tế, dịch vụ là ngành đóng vai trò quan trọng, chiếm tỉ trọng lớn nhất. Cơ cấu kinh tế của Nhật Bản có sự chuyển dịch nhưng sự thay đổi tỉ trọng của các ngành không đáng kể.

(Nguồn: WB, 2022) 

II. Các ngành kinh tế

1. Nông nghiệp

a. Khái quát chung

- Trong nền kinh tế Nhật Bản, nông nghiệp chỉ chiếm khoảng 1% GDP và sử dụng hơn 3% lực lượng lao động (năm 2020).

- Diện tích đất nông nghiệp hạn chế nên hình thức tổ chức sản xuất chủ yếu là các trang trại có quy mô vừa và nhỏ.

- Nền nông nghiệp theo hướng công nghệ cao, giảm tối đa nguồn lao động.

 b. Các phân ngành