Bài 1: Các cuộc cách mạng tư sản ở châu Âu và Bắc Mỹ (phần I) SVIP

1. Cách mạng tư sản Anh

a) Nguyên nhân 

• Nguyên nhân sâu xa

- Vào đầu thế kỉ XVII, nền kinh tế nước Anh chuyển sang thời kì phát triển theo hướng tư bản chủ nghĩa.

+ Công nghiệp len dạ phát triển dẫn đến nghề nuôi cừu trở nên có lợi nhất.

+ Số đông quý tộc vừa và nhỏ chuyển sang kinh doanh theo lối tư bản chủ nghĩa. Họ đuổi tá điền, rào đất, biến ruộng đất thành đồng cỏ để chăn nuôi cừu => Họ trở thành quý tộc mới. Tầng lớp này có thế lực lớn về kinh tế, giữ vai trò quan trọng ở Nghị viện, muốn giành lấy những quyền lợi về chính trị.

+ Nông dân bị mất ruộng đất, cuộc sống vô cùng khổ cực. Họ phải ra thành thị đi làm thuê, bất bình với nhà nước phong kiến.

- Truyền thống chính trị thỏa hiệp giữa vua và Nghị viện được hình thành từ thế kỉ XIII đã không được duy trì. Vua Sác-lơ I (Charles I) đã không triệu tập Nghị viện suốt 11 năm => Nền cai trị chuyên chế đã tạo ra những bất ổn về chính trị.

• Nguyên nhân trực tiếp

​- Năm 1640, do cần tiền để đàn áp cuộc khởi nghĩa của người Xcốt-len, vua Sác-lơ I đã triệu tập Quốc hội (đa số đại biểu là quý tộc mới và tư sản) để tăng thêm các khoản thuế mới, nhưng bị từ chối => Mâu thuẫn giữa tư sản và quý tộc mới với thế lực phong kiến ngày càng gay gắt.

- Nghị viện tự thông qua luật hạn chế quyền lực của vua.

=> Tức giận trước thái độ của Nghị viện, 4 - 1 - 1642, vua Sác-lơ I dẫn quân vào Nghị viện để bắt giữ một số đối thủ chính trị. Không bên nào chịu thỏa hiệp.

- Tháng 8 - 1642, vua tuyên chiến với Quốc hội, cách mạng bùng nổ.

• Diễn biến chính

- Cuộc chiến giữa thế lực trung thành với Hoàng gia (phe Bảo hoàng) và lực lượng ủng hộ Nghị viện do Ô. Crôm-oen lãnh đạo diễn ra trong 6 năm (1642 - 1648).

- Tình hình chính trị ở Anh chỉ thực sự ổn định với sự ra đời của Dự luật về các quyền vào năm 1689, đặt cơ sở ra đời của nhà nước quân chủ lập hiến ở nước Anh.

b) Kết quả, ý nghĩa, tính chất và đặc điểm chính

• Kết quả, ý nghĩa

- Cách mạng tư sản Anh đã kết thúc thắng lợi, lật đổ được chế độ quân chủ chuyên chế, mở đường cho chủ nghĩa tư bản ở Anh phát triển nhanh chóng.

- Thiết lập chế độ quân chủ lập hiến, quyền lực của nhà vua bị hạn chế, vai trò của Nghị viện được thùa nhận.

- Đánh giá về Cách mạng tư sản Anh, C. Mác cho rằng: "Thắng lợi của giai cấp tư sản có nghĩa là thắng lợi của chế độ xã hội mới, thắng lợi của chế độ tư hữu tư bản chủ nghĩa đối với chế độ phong kiến".

- Cuộc cách mạng tư sản Anh cũng đồng thời cổ vũ mạnh mẽ nhân dân các nước Âu - Mỹ đứng lên làm cách mạng.

• Hạn chế

Cuộc cách mạng này mang tính chất không triệt để vì đã không xóa bỏ tận gốc chế độ phong kiến và giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân.

• Đặc điểm chính

Đặc điểm chính của cuộc cách mạng này là do liên minh giữa tầng lớp quý tộc mới và tư sản cùng lãnh đạo, diễn ra dưới hình thức một cuộc nội chiến.

2. Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ

a) Nguyên nhân chiến tranh và sự thành lập của Hợp chủng quốc Mỹ

• Nguyên nhân sâu xa

- Nhiều nước châu Âu đã tiến hành xâm chiếm lục địa châu Mỹ. Đến đầu thế kỉ XVIII, thực dân Anh đã thành lập 13 thuộc địa ở Bắc Mỹ.

- Sự phát triển kinh tế theo con đường tư bản chủ nghĩa ở 13 thuộc địa đã làm sâu sắc hơn mâu thuẫn giữa các thuộc địa với chính quốc.

- Thực dân Anh đã ban hành nhiều đạo luật hà khắc như: đạo luật đường, đạo luật thuế tem, cấm khai hoang về phía tây,... Những đạo luật này đã xâm phạm đến quyền tự do và cản trở sự phát triển kinh tế, làm quan hệ giữa chính quốc và thuộc địa càng trở nên căng thẳng.

- Các tầng lớp nhân dân thuộc địa bao gồm tư sản, chủ nô, công nhân, nô lệ đều đấu tranh chống ách thống trị của thực dân Anh, đòi giải phóng, tự do để phát triển kinh tế và văn hóa.

• Nguyên nhân trực tiếp

- Tháng 12 - 1773, để phản đối chế độ thuế vô lí của thực dân Anh, nhân dân cảng Bô-xtơn tấn công ba tàu chở chè (trà) của Anh. Nghị viện Anh lập tức ra lệnh đóng cửa cảng và ban hành thêm các đạo luật ngăn cản sự phát triển kinh tế.

- Đại biểu các thuộc địa Bắc Mỹ đã họp, đòi vua Anh phải xóa bỏ các luật cấm vô lí. 

Vua Anh không chấp nhận yêu cầu đó và tuyên bố sẽ trừng trị nếu các thuộc địa "nổi loạn".

- Tháng 4 - 1775, cuộc chiến tranh bùng nổ giữa thực dân Anh và 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ.

• Diễn biến chính

b) Kết quả, ý nghĩa, tính chất và đặc điểm chính

• Kết quả, ý nghĩa, tính chất

- Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ giành được độc lập, đã lật đổ ách thống trị của thực dân Anh, mở đường cho nền kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển ở Bắc Mỹ, đưa đến sự thành lập của Hợp chúng quốc Mỹ và mở đường cho kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển.

Năm 1789, G. Oa-sinh-tơn đắc cử, trở thành Tổng thống đầu tiên của Hợp chúng quốc Mỹ.

- Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ mang tính chất là một cuộc cách mạng tư sản, có ảnh hưởng đến phong trào đấu tranh giành độc lập ở nhiều nước vào cuối thế kỉ XVIII - đầu thế kỉ XIX.

• Đặc điểm chính

Đặc điểm chính là do tầng lớp chủ nô và tư sản lãnh đạo, diễn ra dưới hình thức cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, thiết lập chế độ cộng hòa tổng thống.

Chúc các em học tốt !