Trưa tha hương
Trần Cư
A. TÌM HIỂU VĂN BẢN
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Tên đầy đủ: Trần Ngọc Cư.
- Năm sinh: 1918
- Quê quán: Thùy Nguyên, Hải Phòng.
- Thể loại sáng tác: truyện ngắn, ký, tùy bút.
- Phong cách sáng tác: chứa đầy cảm xúc về tất cả những khía cạnh trong cuộc sống của tác giả.
- Tác phẩm tiêu biểu: Trưa tha hương (1943), Trên lái thần (1944),….
2. Tác phẩm
a. Xuất xứ: In trong Tổng tập Văn học Việt Nam, tập 30A, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1995.
b. Thể loại:
@200541965408@
d. Bố cục: 3 phần
@200541966540@
II. Những đặc điểm của tùy bút thể hiện ở văn bản
1. Chủ đề:
@200541967994@
2. Chất trữ tình: Văn bản thể hiện nỗi nhớ mong về quê nhà da diết qua lời ru giữa trưa ở chốn xa. Những tình cảm đó được bộc lộ gián tiếp qua cách miêu tả hình ảnh của quê hương, điệu ru của người vú trong gia đình, đồng thời bộc lộ trực tiếp bằng những từ, câu văn cảm thán.
3. Cái tôi: nhiều cảm xúc xen lẫn nhung nhớ, buồn bã, cô đơn, tự hào (xúc động khi nghe tiếng võng kẽo kẹt, nhung nhớ quê nhà vì gặp linh hồn của đất nước, buồn mang mang khi nghe điệu ru, nhận ra gốc gác quê hương vẫn luôn trong chính con người mình).
4. Ngôn ngữ: giản dị, tự nhiên, giàu hình ảnh và cảm xúc.
III. Phân tích nội dung
1. Tình huống, địa điểm, thời gian của câu chuyện
- Tình huống:
@200541968184@
- Địa điểm: ở Chúp, bên kia bờ Cửu Long Giang (nhà một người bạn Nam Kỳ).
- Thời gian: buổi trưa lung linh.
2. Những âm thanh quen thuộc đưa nhân vật trở về với những kỉ niệm xưa cũ ở quê hương
- Tiếng dây thừng căng thẳng cọ vào guốc võng kẽo kẹt nghe buồn nản lạ.
- Tiếng võng đưa kẽo kẹt như “nạo” --> Diễn tả sự bào mòn tâm hồn khi nghe tiếng võng khiến nỗi nhớ, kí ức ùa về.
- Một giọng ru em nổi lên – một giọng người Bắc.
--> Tiếng hát ru làm nhân vật tôi nhớ về những ngày thơ ấu ở nhà cùng thầy, mẹ và vú em.
@200541968184@
3. Câu hát ru quen thuộc, đầy kí ức về quê hương
- Giọng hát ru của một phụ nữ người Bắc.
- Khung cảnh quê hương xứ Bắc hiện lên qua lời ru:
+ Những làng tre xanh trên ruộng lúa, các cô thôn nữ khăn mỏ quạ.
+ Những đêm trăng trai gái hát trống quân.
+ Những đêm chèo ngày vào đám.
--> Những âm thanh quen thuộc còn mãi trong tâm hồn người con xa xứ. Dù ở đâu, họ vẫn luôn nhớ về quê hương.
IV. Tổng kết
1. Nội dung
Văn bản nói lên những suy nghĩ và cảm xúc của tác giả về điệu hát ru nói riêng, nỗi lòng người xa xứ nói chung khi nghe tiếng hát ru của một người phụ nữ miền Bắc.
2. Nghệ thuật
- Nghệ thuật tả cảnh đặc sắc, bức tranh nông thôn buổi trưa hiện ra chân thực, sinh động.
- Ngôn ngữ giàu chất thơ, thể hiện cảm xúc nhớ thương, da diết.
B. TRẢ LỜI NHỮNG CÂU HỎI Ở SÁCH GIÁO KHOA
Câu 1 (trang 66, SGK Ngữ văn 7 tập 2) Bài tuỳ bút Trưa tha hương viết về chuyện gì? Đề tài và bối cảnh của câu chuyện có gì đặc biệt?
- Bài Trưa tha hương nói lên những suy nghĩ và cảm xúc của tác giả về điệu hát ru nói riêng, nỗi lòng người xa xứ nói chung khi nghe tiếng hát ru của một người phụ nữ miền Bắc.
- Đề tài và bối cảnh của câu chuyện nêu ngay ở phần mở đầu.
Câu 2 (trang 66, SGK Ngữ văn 7 tập 2) Tiếng hát ru đã làm nhân vật “tôi” nhớ đến những gì?
- Lời ru giữa buổi trưa của bà vú.
- Ngôi nhà, nơi có thầy, mẹ cùng hạnh phúc bình dị, ấm áp.
- Làng quê với những làng tre xanh, với các cô thôn nữa khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm chèo ngày vào đám,…
Câu 3 (trang 66, SGK Ngữ văn 7 tập 2) Dẫn ra một số câu văn, đoạn thể hiện rõ tình cảm xúc động và những suy nghĩ sâu lắng của tác giả khi nghe tiếng hát ru.
- “Tôi bỗng nhớ nhà như một đứa trẻ. Và ngạc nhiên sao lại nằm ở đây, ở chốn rừng rú này. Thì ra tôi phải đi mất hàng ngàn cây số mới nhận thấy ở giữa gia đình người cái hạnh phúc hằng ngày vẫn có ở chính trong gia đình tôi.”
=> Nghe tiếng hát ru, nhân vật tôi xúc động và thấy nhớ nhà, nhận ra một điều vô cùng có ý nghĩa đó là “ở giữa gia đình người cái hạnh phúc hằng ngày vẫn có ở chính trong gia đình tôi”.
Câu 4 (trang 66, SGK Ngữ văn 7 tập 2) Qua một số câu văn cụ thể trong văn bản, phân tích đặc điểm của tuỳ bút: ngôn ngữ rất giàu hình ảnh và cảm xúc.
“Rồi xứ Bắc, với những làng tre xanh trên ruộng lúa, với các cô thôn nữa khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm chèo ngày vào đám, tất cả cuộc sống nhịp nhàng, đơn sơ, đầy thi vị ngoài đồng ruộng, trong thôn xóm, tất cả những cái gì rất đẹp của quê hương đều lần lượt hiện về trong lòng tôi thay vì câu hát…”
=> Hình ảnh làng quê Bắc Bộ hiện lên đầy sinh động, gần gũi, nên thơ, đan cài với cảm xúc nhớ nhung và tự hào của nhân vật.
Câu 5 (trang 66, SGK Ngữ văn 7 tập 2) Bài tuỳ bút cho em hiểu thêm được gì về điệu hát ru miền Bắc?
Gợi ý: Điệu hát ru miền Bắc không đơn thuần chỉ để hát ru em, ru con mà nó còn là điệu hồn dân tộc, nó là kí ức tuổi thơ của biết bao con người. Nó nhắc nhớ người ta về cội nguồn dân tộc và nơi chôn rau cắt rốn của mình.
