BÀI 24: PHẦN LỚN NƯỚC VÀO CÂY ĐI ĐÂU ?

I. Lý thuyết

Chúng ta đều biết cây dùng nước để quang hợp và sử dụng cho một số hoạt động sống khác nên hằng ngày rễ phải hút rất nhiều nước. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học cây chỉ giữ lại một phần rất nhỏ. Còn phần lớn nước đi đâu?

1. Thí nghiệm xác định phần lớn nước của cây đi đâu

a. Thí nghiệm của nhóm Dũng và Tú

* Các bước thí nghiệm:

+ Bước 1: Trồng hai cây tươi vào chậu

- Chậu A: cắt bỏ lá

- Chậu B: không cắt bỏ lá

+ Bước 2: chùm túi ni lông vào cả 2 cây

+ Bước 3: để sau 1 giờ và quan sát

- Kết quả: 

+ Thành túi ni lông ở chậu A vẫn trong

+ Thành túi ni lông ở chậu B mờ đi, không nhìn rõ lá nữa.

- Giải thích:

+ Do ở chậu B cây có hiện tượng thoát hơi nước làm cho túi ni lông bị mờ đi. Chậu A không có.

- Kết luận:

+ Thí nghiệm đã chứng minh được ở cây có lá đã có hiện tượng thoát hơi nước, cây không có lá không có hiện tượng đó.

+ Tuy nhiên, thí nghiệm chưa chứng minh được lượng nước thoát ra là do rễ hút lên.

b. Thí nghiệm của Tuần và Hải

* Tiến hành thí nghiệm

- Lấy 2 lọ thủy tinh A và B có mức nước bằng nhau trên phủ 1 lớp dầu.

+ Lọ A: cây tươi có rễ, thân, lá

+ Lọ B: cây tươi có rễ, thân, không có lá

- Đặt cả 2 lọ lên bàn cân sao cho cân thăng bằng

- Quan sát hiện tượng xảy ra sau 1 giờ.

- Kết quả: sau 1 giờ, mực nước ở lọ A giảm hẳn, mực nước ở lọ B giữ nguyên. Cán cân lệch về đĩa có lọ B.

- Giải thích: do cây ở lọ A có hiện tượng thoát hơi nước qua lá và nước đó là do rễ hút lên. Làm cho nước trong lọ A giảm đi. Lọ B không có hiện tượng đó \(\rightarrow\) cân nghiêng về phía lọ B.

- Kết luận: thí nghiệm chứng minh được nước do rễ hút lên đã được thoát ra ngoài qua lá.

* Lưu ý: trong cả 2 thí nghiệm các bạn đều dùng 2 cây tươi. Một cây cắt bỏ lá, 1 cây còn lá để chứng minh được vai trò của lá trong thí nghiệm (vai trò thoát hơi nước).

- Từ thí nghiệm trên ta rút ra được kết luận

+ Thí nghiệm 2 của Tuấn và Hải đầy đủ hơn kiếm tra được sự đoán ban đầu ở đề bài đó là: chứng minh được phần lớn nước do rễ hút sẽ được thải ra ngoài qua hiện tượng thoát hơi nước ở lá qua lỗ khí ở lá.

2. Ý nghĩa của sự thoát hơi nước qua lá

- Tạo ra sức hút giúp vận chuyển nước và muối khoáng từ rễ lên lá

- Có tác dụng làm cho lá được dịu mát để cây khỏi bị ánh nắng và nhiệt độ cao đốt nóng.

3. Những điều kiện bên ngoài ảnh hưởng đến sự thoát hơi nước qua lá

- Các điều kiện bên ngoài ảnh hưởng đến sự thoát hơi nước qua lá như: ánh áng, nhiệt độ, độ ẩm không khí …

- Ví dụ:

+ Khi thời tiết nắng nóng và những ngày khô hanh, có gió thổi mạnh \(\rightarrow\) độ ẩm không khí giảm \(\rightarrow\) lượng nước thoát ra nhiều hơn \(\rightarrow\) phải tưới nước cho cây nhiều hơn những ngày râm mát, nồm ẩm.

II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK

 Câu 1: Hãy mô tả một thí nghiệm chứng minh có sự thoát hơi nước qua lá.

Hướng dẫn trả lời: 

Lấy 2 chậu cây, 1 chậu có lá và 1 chậu không có lá. Chùm túi nilông lên cả hai chậu. Sau một thời gian thì thấy ở chậu cây có lá xuất hiện hơi nước trong túi nilông. còn chậu không có lá thì không có hiện tượng. Chứng tỏ cây thoát hơi nước qua lá.

 Câu 2: Vì sao sự thoát hơi nước qua lá có ý nghĩa quan trọng đối với cây ?

Hướng dẫn trả lời: 

Tạo ra sức hút làm cho nước và muối khoáng hòa tan vận chuyển được từ rễ lên lá. Làm cho lá được dịu mát, cây khỏi bị ánh nắng và nhiệt độ cao đốt nóng.

 Câu 3: Tại sao khi đánh cây đi trồng ở nơi khác người ta phải chọn ngày râm mát và tỉa bớt lá hoặc cắt ngắn ngọn.

Hướng dẫn trả lời: 

Khi đánh cây bộ rễ bị tổn thương, lúc mới trồng rễ chưa hồi phục nên chưa thể hút nước đế bù vào lượng nước vẫn bị thoát qua lá. Lúc đó nếu để nhiều lá, cây bị mất quá nhiều nước sẽ héo và rất dễ chết. Vì vậy, khi đánh cây đi trồng nơi khác, người ta phải chọn ngày râm mát, phải tiả bớt lá hoặc cắt bớt ngọn nhằm giảm bớt sự mất nước do thoát hơi qua lá.

 Câu 4: Từ thí nghiệm của nhóm 1, hãy cho biết nhóm 2 có thể thay cân bằng dụng cụ gì mà vẫn chứng minh được phần lớn nước do rễ hút vào cây thoát hơi qua lá ?

Hướng dẫn trả lời: 

Nhóm 2 có thể thay chiếc căn hằng 2 túi nilon trong suốt để bọc kín 2 lọ cây có lá và không có lá. Quan sát sau một giờ ta sẽ thấy mức nước trong lọ A bị giảm đi rõ rệt do rễ cây đã hút một lượng nước, thành túi nilon cây bị mờ đi do nước được hút vào cây đã thoát hơi qua lá và đọng lại thành những giọt nhỏ. Trong khi đó, mức nước ở lọ B gần như giữ nguyên. thành túi bọc cây không có lá vẫn còn trong suốt, chứng tỏ trong thời gian thí nghiệm, cây không lá hầu như không hút nước và nước hầu như không thoát ra ngoài.

III. Câu hỏi ôn tập

Câu 1: Sự thoát hơi nước và dinh dưỡng khoáng có mối quan hệ mật thiết như thế nào?                                                                                         

Câu 2: Trình bày các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước

Câu 3: Thế nào là cân bằng nước và vấn đề hạn của cây trồng ?