BÀI 23: CÂY CÓ HÔ HẤP KHÔNG?

I. Lý thuyết

Lá cây thực hiện quang hợp dưới ánh sáng đã nhả ra khí oxi. Vậy lá cây có hô hấp không? Làm thế nào để biết được.

1. Các thí nghiệm chứng minh hiện tượng hô hấp ở cây

a. Thí nghiệm của nhóm Lan và Hải

- Chúng ta đã biết, khi để cố nước vôi trong ở ngoài không khí sau 1 thời gian có hiện tượng: cốc nước đó sẽ xuất hiện 1 lớp váng trắng đục mỏng vì trong không khí có khí cacbonic.

- Thí nghiệm:

+ Lấy 2 cốc thủy tinh đựng nước vôi trong giống nhau. Đặt lên hai tấm kính.

+ Dùng 2 chiếc chuông A và B úp lân 2 tấm kính

+ Trong chuông A có đặt một chậu cây. Chuông B chỉ có cốc nước vôi trong.

+ Chuyển 2 chuông vào trong tối.

+ Sau 6 tiếng thu được kết quả: như hình vẽ

- Nhận xét và giải thích:

- Kết luận: Khi không có ánh sáng cây có hiện tượng tạo ra khí cacbonic         

b. Thí nghiệm 2 của nhóm An và Dũng

- Dựa trên cơ sở: không khí thiếu oxi thì không duy trì được sự cháy.

-  Chuẩn bị: túi giấy đen, cốc thủy tinh to, cây trồng trong cốc, diêm, đóm, tấm kính

- Các bước tiến hành:

+ Bước 1: Đặc chậu cây vào trong cốc

+ Bước 2: Đậy tấm kính lên miệng cốc, dùng giấy bóng đen bọc kín lại trong 4 tiếng

+ Bước 3: Bỏ túi bóng ra, dùng que đóm đang cháy sau đó đưa vào miệng cốc.

- Hiện tượng: que đóm đang cháy bị tắt \(\rightarrow\) trong cốc không có khí oxi

- Giải thích: cây đã hút hết khí oxi trong cốc và thải ra khí cacbonic \(\rightarrow\) que đóm bị tắt.

* Kết luận: cây có hô hấp: sử dụng khí oxi để hô hấp và nhả ra khí cacbonic.

2. Hô hấp ở cây

- Cây cũng có hiện tượng lấy khí oxi và thả khí cacbonic như ở người và động vật.

- Cây sử dụng khí oxi để phân giải các chất hữu cơ \(\rightarrow\) tạo năng lượng cung cấp cho các hoạt động sống của cây, đồng thời thải ra khí cacbonic và hơi nước. Hiện tượng đó gọi là hô hấp.

- Sơ đồ tóm tắt quá trình hô hấp của cây:

Khí oxi + chất hữu cơ \(\rightarrow\) năng lượng + khí cacbonic + hơi nước

- Cây hô hấp suốt ngày đêm, khi không có ánh sáng ta dễ phát hiện.

- Mọi cơ quan của cây (rễ, thân, lá, hoa, quả, hạt …) đều tham gia hô hấp và trao đổi khí trực tiếp với môi trường bên ngoài \(\rightarrow\) cây phát triển.

- Khi các cơ quan của cây hô hấp mà không tiếp xúc trực tiếp với không khí sẽ gặp nhiều khó khăn. Ví dụ: khi đất thiếu không khí hạt không nảy mầm, rễ có thể chết vì sự trao đổi khí bị ngừng.  

\(\rightarrow\) Trong trồng trọt, người ta sử dụng nhiều biện pháp làm cho đất thoáng (chứa nhiều không khí) \(\rightarrow\) hạt và rễ hô hấp thuận lợi.

- 1 số biện pháp làm cho đất thoáng khí:

+ Điều kiện bình thường: xới, xáo đất thường xuyên để đất tơi xốp và phơi ải trước khi cấy giúp cho đất chứa được nhiều không khí hơn.

+ Khi ngập úng: cần tháo bớt nước, sau đó cũng phải xới, xáo cho đất tơi xốp, thoáng khí.

- Ý nghĩa: tạo điều kiện thuận lợi cho hạt mới gieo trồng và rễ hô hấp tốt (lấy được không khí), góp phần năng cao năng suất cây trồng.

II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK

Câu 1: Muốn chứng minh được cây có hô hấp, ta phải làm những thí nghiệm gì ?

Hướng dẫn trả lời: 

Lấy 2 cốc nước vôi trong giống nhau, đặt lên 2 tấm kính ướt rồi dùng 2 chuông thuỷ tinh A và B úp vào, trong chuông A có đặt một chậu cây. Cho cả 2 chuông thí nghiệm vào chỗ tối. Sau khoảng 6 giờ, thấy cốc nước vôi ở chuông A bị đục và trên mặt có một lớp váng trắng dày, cốc nước vôi ở chuông B vẫn còn trong và trên mặt chỉ có một lớp váng trắng rất mỏng . Điều đó chứng tỏ cây hô hấp.

 Câu 2: Hô hấp là gì ? Vì sao hô hấp có ý nghĩa quan trọng đối với cây ?

Hướng dẫn trả lời:

- Hô hấp là cây lấy khí oxi để phân giải chất hữu cơ sản ra năng lượng cung cấp cho mọi hoạt động sống, đồng thời thải ra khí cacbonic và hơi nước.

- Hô hấp có ý nghĩa quan trọng là vì hô hấp sản ra năng lượng cần cho mọi hoạt động sống của cây.

 Câu 3: Vì sao ban đêm không nên để nhiều hoa hoặc cây xanh trong phòng ngủ đóng kín cửa ?

Hướng dẫn trả lời:

Vào ban đêm cây xanh ngừng quang hợp lại, nhưng vẫn duy trì quá trình hô hấp. Nếu trong phòng ngủ, đóng kín cửa mà để nhiều cây hoặc hoa thì rất dễ bị ngạt thở, bởi vì trong quá trình hô hấp cây đã lấy rất nhiều khí ôxi của không khí trong phòng, đồng thời lại thải ra rất nhiều khí cacbônic.

 Câu 4: Hãy giải thích ý nghĩa của câu tục ngữ : “Một hòn đất nỏ bằng một giỏ phân”.

Hướng dẫn trả lời:  

Ý nghĩa của câu tục ngữ “một hòn đất nỏ bằng giỏ phân”:

Khi được phơi nỏ, nước trong đất bốc hơi hết nhường chỗ cho không khí, tạo điều kiện cho rễ hô hấp tốt, hút được nhiều muối khoáng. Mặt khác, khi đất được phơi nỏ thì nhiều trứng sâu bệnh, mầm cỏ dại cũng bị diệt tạo điều kiện cho cây phát triển tốt.

 Câu 5: Vì sao hô hấp và quang hợp trái ngược nhau nhưng lại có quan hệ chặt chẽ với nhau ?

Hướng dẫn trả lời:

 Hô hấp và quang hợp là 2 quá trình trái ngược nhau là vì:

Quang hợp là quá trình lá cây tổng hợp chất hữu cơ, tích lũy năng lượng từ CO2 và nước nhờ có diệp lục và sử dụng ánh sáng, còn hô hấp là quá trình sử dụng C02 phân giải chất hữu cơ giải phóng năng lượng cung cấp cho hoạt động sống của cơ thể, đồng thời thải ra khí C02 và nước.

Hai quá trình này liên quan chặt chẽ với nhau: Hô hấp sẽ không thực hiện được, nếu không có chất hữu cơ do quang hợp tạo ra. Ngược lại, quang hợp cũng không thể thực hiện được, nếu không có năng lượng do trình hô hấp giải phóng ra.