Bài 5: Vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên châu Á SVIP

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÝ, HÌNH DẠNG VÀ KÍCH THƯỚC

- Vị trí địa lý

+ Châu Á nằm trải dài trong khoảng từ vùng cực Bắc đến khoảng 10^oN, tiếp giáp Châu Âu và Châu Phi.

+ Tiếp giáp các đại dương là: Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương, Bắc Băng Dương.

- Hình dạng

+ Châu Á có dạng hình khối rõ rệt. Theo chiều bắc – nam, châu Á kéo dài từ trên vòng cực Bắc xuống phía nam xích đạo khoảng 8500 km theo chiều đông – tây, nơi rộng nhất trải từ ven Địa Trung Hải tới ven Thái Bình Dương, khoảng 9200 km.

- Kích thước

 Châu Á là châu lục rộng lớn nhất thế giới (kể cả các đảo) khoảng 44,4 triệu km², tiếp giáp với hai châu lục và ba đại dương.

II. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN

1. Địa hình

- Địa hình châu Á rất đa dạng, gồm núi và sơn nguyên cao, đồ sộ; cao nguyên và đồng bằng rộng lớn,... Bề mặt địa hình bị chia cắt mạnh

- Địa hình chia thành các khu vực:

+ Ở trung tâm là vùng núi cao, đồ sộ và hiểm trở nhất thế giới. Một số dãy núi điền hình Thiên Sơn, Côn Luân, Hi-ma-lay-a.

+ Phía bắc là các đồng bằng và cao nguyên thấp, bằng phẳng.

2. Khoáng sản

- Châu Á có nguồn khoáng sản rất phong phú với trữ lượng lớn. Các khoáng sản quan trọng nhất là: dầu mỏ, than đá, sắt, crôm và một số kim loại màu như đồng, thiếc... Khoáng sản của châu Á phân bố rộng khắp trên lãnh thổ.

- Tài nguyên khoáng sản phong phú là cơ sở để phát triển các ngành khai thác, chế biến và xuất khẩu khoáng sản, cung cấp nguyên liệu cần thiết cho các ngành công nghiệp như sản xuất ô tô, luyện kim,...

3. Khí hậu

+ Châu Á có đầy đủ các đới khí hậu. Trong mỗi đới lại phân hóa thành nhiều kiểu khí hậu.

+ Những khu vực nằm sâu trong nội địa và phía tây nam của khu vực có kiểu khí hậu lục địa, rìa phía nam và đông nam của châu lục có kiểu khí hậu gió mùa.

+ Đặc điểm khí hậu Châu Á đã tạo điều kiện cho cơ cấu cây trồng, vật nuôi đa dạng.

4. Sông hồ

- Sông

+ Châu Á có nhiều hệ thống sông như: Hoàng Hà, Truờng Giang, Mê Công, Ô-bi, Lê-na…

+ Các con sông phân bố không đều có chế độ nước phức tạp.

- Hồ

+ Châu Á có khá nhiều hồ, trong đó các hồ sâu và lớn nhất thế giới như: Bai-can, A-ran, Ban-khát…

+ Những hồ lớn của Châu Á giúp điều hòa không khí, tạo phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp…

5. Đới thiên nhiên

- Ở châu Á có ba đới thiên nhiên

- Đới lạnh có khí hậu cực và cận cực, lạnh giá khắc nghiệt phân bố ở một dài hẹp phía bắc. Vì vậy, thực vật nghèo thành phần loài, chủ yếu là rêu và địa y, không có cây thân gỗ. Động vật là các loài chịu được lạnh hoặc loài di cư.

- Đới ôn hoà chiếm diện tích rộng lớn, có sự phân hoá từ bắc xuống nam, từ đông sang tây.

+ Vùng Xi-bia rộng lớn ở phía bắc có khí hậu ôn đới lục địa, lạnh, khô vào mùa đông.. rừng lá kim phát triển mạnh trên nền đất pốt dôn. Hệ động vật tương đối phong phú.

+ Phía đông, đông nam Trung Quốc và quần đảo Nhật Bản có khí hậu cận nhiệt gió mùa, lượng mưa tương đối lớn, thảm rừng lá rộng cận nhiệt là phổ biến. Trong rừng có nhiều loài cây lấy gỗ và dược liệu quý, có chất lượng tốt.

+ Các khu vực nằm sâu trong lục địa có khí hậu khô hạn, khắc nghiệt, hình thành các cảnh quan thảo nguyên, hoang mạc, bán hoang mạc

 - Đới nóng chủ yếu có khí hậu nhiệt đới gió mùa và khí hậu xích đạo. Thảm thực vật điển hình là rừng mưa nhiệt đới và rừng nhiệt đới gió mùa phân bố ở Đông Nam Á, Nam Á. Rừng nhiệt đới ở châu Á có thành phần loài đã dạng, nhiều loại cho gỗ tốt, nhiều loài động vật quý hiếm.