Việt Nam thời Lê Sơ (1428-1527) SVIP

1. Sự thành lập Vương triều Lê sơ

- Tháng 4-1428, sau thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi lên ngôi Hoàng đế, khôi phục quốc hiệu Đại Việt, đóng đô tại Đông Kinh (Thăng Long trước đây).

- Bộ máy chính quyền được hoàn thiện, phong chức tước và ban cấp ruộng đất cho các công thần.  

"Năm 1473, vua Lê Thánh Tông căn dặn đại thần khi đàm phán với triều Minh: "Một thước núi, một tấc sông của ta, lẽ nào lại nên vứt bỏ? Ngươi phải kiên quyết tranh biện, chớ cho họ lấn dần,...Nếu ngươi dám đem một thước, một tấc đất của Thái Tổ làm mồi cho giặc, thì tội phải tru di".

(Theo Đại Việt sử khí toàn thư, Tập II, Sđd, tr.462)

2. Tình hình chính trị

a) Tổ chức bộ máy nhà nước

• Thời Lê sơ từ Lê Thái Tổ đến Lê Thánh Tông từng bước được hoàn thiện chặt chẽ, Vua trực tiếp nắm mọi quyền hành. Cả nước chia làm 13 đạo thừa tuyên. Dưới đạo là phủ rồi đến huyện hoặc châu, xã.

b) Quân đội

• Thực hiện chính sách "ngụ binh ư nông", xây dựng quân đội tinh nhuệ, có kỉ luật cao, đặt dưới sự thống lĩnh tối cao của nhà vua.

c) Luật pháp

• Lê Thánh Tông ban hành bộ luật Quốc triều hình luật (Luật Hồng Đức) nhằm bảo vệ quyền lợi cho vua, quan lại, bảo vệ chủ quyền quốc gia, bảo vệ quyền lợi của phụ nữ,...

d) Ngoại giao

• Thực hiện chính sách hòa hiếu nhưng luôn kiến quyết bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ.

3. Tình hình kinh tế

a) Nông nghiệp

• Nhà nước ban hành chính sách "quân điền".
• Một số chức quan chuyên trách về nông nghiệp như Khuyến nông ti, Hà đê sứ, Đồn điền sứ được đặt ra.
• Ban hành chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp như khai hoang, đắp đê, khơi thông sông ngòi,...

b) Thủ công nghiệp

• Nhiều làng nghề thủ công nổi tiếng như làng Huê Cầu (Hưng Yên) nhuộm vải, làng Chu Đậu (Hải Dương), Bát Tràng (Hà Nội) làm đồ gốm, làng Đại Bái (Bắc Ninh) đúc đồng,...
• Cục Bách tác được thành lập, là cơ sở sản xuất thủ công nghiệp của nhà nước bao gồm những thợ thủ công giỏi trong dân gian.

c) Thương nghiệp

• Buôn bán trong nước và nước ngoài đều phát triển nhưng thuyền bè các nước láng giềng qua lại buôn bán ở cửa khẩu được kiểm soát chặt chẽ.
• Các sản phẩm sành, sứ, vải, lụa, lâm sản quý là những mặt hàng được thương nhân nước ngoài ưa chuộng.

4. Tình hình xã hội

- Xã hội Đại Việt thời Lê sơ phân hóa thành nhiều tầng lớp khác nhau, quan hệ xã hội chưa mâu thuẫn gay gắt.

• Tầng lớp quý tộc (vua, quan lại) và địa chủ có nhiều đặc quyền đặc lợi.
• Nông dân là bộ phân đông đảo nhất, họ cày cấy ruộng đất công, nộp thuế và làm các nghĩa vụ với nhà nước hoặc lĩnh canh ruộng đất của địa chủ, quan lại để cày cấy và nộp to cho họ.
• Thợ thủ công và thương nhân ngày càng đông đảo nhưng không được coi trọng.
• Nô tì có xu hướng giảm.

Nhận xét: Sự phân biệt giữa quý tộc và bình dân trở nên sâu sắc và được quy định bởi pháp luật.

5. Sự phát triển văn hóa, giáo dục

a) Tư tưởng, tôn giáo

• Nho giáo được đề cao, chiếm vị trí độc tôn, Phật giáo và Đạo giáo bị hạn chế. 

b) Văn học

• Văn học chữ Hán tiếp tục phát triển và giữ ưu thế với nhiều tác phẩm nổi tiếng như: Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo (Nguyễn Trãi),...
• Văn học chữ Nôm chiếm vị trí quan trọng với các tác phẩm như: Quốc âm thi tập (Nguyễn Trãi), Hồng Đức quốc âm thi tập (Lê Thánh Tông),...
• Đại Việt sử kí toàn thư (sử học), Dư địa chí, Hồng Đức bản đồ (địa lí), Bản thảo thực vật toát yếu (y học), Đại thành toán pháp (toán học),...

c) Giáo dục-khoa cử

• Đặc biệt chú trọng chế độ khoa cử để tuyển chọn quan lại. Năm 1428, nhà Lê mở lại Quốc Tử Giám và mở trường học tại các lộ, phủ.

d) Kiến trúc-điêu khắc

• Nghệ thuật sân khấu đa dạng với nhã nhạc, hát chèo, hát tuồng,...
• Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc tiêu biểu với các công trình như Hoàng thành Thăng Long, cung điện tại Lam Kinh.

Trên cơ sở kinh tế phục hồi, xã hội ổn định, lĩnh vực văn hóa và giáo dục của Đại Việt thời Lê sơ phát triển mạnh mẽ.

6. Một số danh nhân văn hóa tiêu biểu thời Lê sơ

Vận dụng: 

1. Sự thành lập Vương triều Lê sơ có điểm gì khác so với các vương triều khác trong lịch sử quân chủ Việt Nam?

2. Tình hình kinh tế thời Lê sơ có điểm gì giống và khác thời Trần? Hãy lập và hoàn thành bảng theo mẫu dưới đây: