Sinh sản ở thực vật SVIP

I. Sinh sản vô tính

1. Hình thức sinh sản vô tính

- Là hình thức sinh sản mà cây con được tạo ra từ các bộ phận sinh dưỡng khác nhau của cây mẹ như củ, thân, rễ, lá,...

- Hình thức sinh sản sinh dưỡng tạo ra cây con có bộ gene giống cây mẹ, đảm bảo cho thực vật duy trì được kiểu gene thích nghi với môi trường sống.

- Sinh sản bằng bào tử là hình thức sinh sản mà cơ thể mới được phát triển từ bào tử (n). Trong đó, bào tử đơn bội được hình thành trong túi bào tử (thể bào tử) của cây mẹ. Khi túi bào tử phát triển đến giai đoạn nhất định sẽ vỡ ra, giải phóng bào tử vào môi trường, nếu gặp điều kiện thuận lợi, bào tử nguyên phân nhiều lần hình thành cây mới.

2. Các phương pháp nhân giống vô tính và ứng dụng trong thực tiễn

a) Giâm cành

- Là kĩ thuật nhân giống sử dụng các đoạn cành bánh tẻ và các kĩ thuật nông học để tạo cây hoàn chỉnh.

- Phương pháp được ứng dụng để nhân giống nhiều loại cây trồng khác nhau như hoa hồng, mía, sắn,... 

b) Chiết cành

- Là kĩ thuật nhân giống mà cây con tạo được bằng cách thúc đẩy hình thành rễ từ vết khoanh vỏ một cành bánh tẻ trên cây mẹ.

- Dưới tác dụng của auxin, các tế bào tại vết cắt sẽ phản phân hoá thành mô sẹo, mô sẹo này sau đó phân hoá để hình thành rễ bất định. Khi hệ rễ phát triển đầy đủ, cành chiết được tách khỏi cây mẹ và mang đi trồng.

- Áp dụng phổ biến cho nhóm cây ăn quả thân gỗ như nhãn, vải, ổi, bưởi...

c) Ghép

- Là phương pháp nhân giống sử dụng đoạn thân, cành hoặc chồi của cây này ghép lên thân hay gốc của cây khác cùng loài hoặc có quan hệ gần gũi.

- Cây lấy cành/mắt ghép thường là cây cho năng suất cao, chất lượng tốt.

- Ví dụ: Ghép cành/mắt của cây hoa hồng với cây gốc tầm xuân.

 d) Nhân giống in vitro (vi nhân giống)

- Là phương pháp được thực hiện dựa trên công nghệ nuôi cấy mô, tế bào thực vật.

- Quy trình nhân giống in vitro có thể được chia thành các giai đoạn chính dưới đây.

 - Phương pháp nhân giống in vitro được ứng dụng rộng rãi ở nhiều loài cây khác nhau do hệ số nhân giống cao, có thể tiến hành quanh năm, cây giống tạo ra sạch bệnh và có thể bảo quản trong thời gian dài.

II. Sinh sản hữu tính

1. Cấu tạo chung của hoa

- Hoa là chồi sinh sản, cấu tạo gồm bộ phận bất thụ và bộ phận hữu thụ, hoa đính vào phần thân cây qua cấu trúc đế hoa.

- Bộ phận bất thụ gồm lá đài và các cánh hoa.

- Bộ phận sinh sản gồm nhị hoa và lá noãn hay còn gọi là nhuỵ.

2. Quá trình sinh sản hữu tính ở thực vật

a) Hình thành hạt phấn và túi phôi

- Hình thành hạt phấn: Bao phấn chứa các tế bào mẹ tiểu bào tử (2n), mỗi tế bào này tiến hành giảm phân hình thành 4 bào tử đơn bội (n), mỗi bào tử đơn bội sau đó nguyên phân hình thành nên một hạt phấn.

- Hình thành túi phôi: Túi phôi được hình thành từ sự biến đổi của tế bào trong cấu trúc noãn.

b) Thụ phấn và thụ tinh

- Quá trình thụ phấn: Thụ phấn là quá trình hạt phấn phát tán và rơi trên núm nhuỵ phù hợp. Ở đa số các loài thực vật, quá trình phát tán của hạt phấn được thực hiện nhờ tác nhân sinh học như ong, bướm, dơi,... hoặc tác nhân phi sinh học là gió và nước.

- Quá trình thụ tinh: Thụ tinh là sự kết hợp giữa giao tử đực với giao tử cái hình thành nên hợp tử.

c) Quá trình hình thành hạt và quả

- Quá trình hình thành hạt: Sau thụ tinh, noãn chứa hợp tử (2n) và nhân tam bội (3n) sẽ phát triển thành hạt. Trong đó, hợp tử phân chia liên tiếp nhiều lần tạo các tế bào con, sau đó phân hoá hình thành nên cấu trúc của phôi gồm lá mầm, thân mầm và rễ mầm. Nhân tam bội cũng phân chia tạo nên khối tế bào giàu dinh dưỡng gọi là nội nhũ.

- Quá trình hình thành quả: Đồng thời với quá trình hình thành hạt, bầu nhuỵ sẽ phát triển thành quả. Quả có vai trò bảo vệ và phát tán hạt.

1. Thực vật sinh sản theo hai hình thức là sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính.

2. Giâm cành, chiết cành, ghép cành và nhân giống in vitro là các phương pháp nhân giống được con người thực hiện dựa trên hình thức sinh sản vô tính ở thực vật.

3. Trong sinh sản hữu tính, hạt phấn chứa hai tinh tử được hình thành từ các tế bào trong bao phấn, túi phôi chứa tế bào trứng được tạo thành từ sự biến đổi noãn.

4. Thụ phấn là quá trình hạt phấn phát tán và rơi trên núm nhuỵ. Thụ tinh diễn ra sau thụ phấn, khi một tinh tử kết hợp với trứng tạo hợp tử, một tinh tử kết hợp với tế bào trung tâm chứa 2 nhân cực nằm trong túi phôi hình thành nên nội nhũ tam bội, đây là quá trình thụ tinh kép chỉ gặp ở thực vật có hoa.

5. Hạt được phát triển từ noãn đã thụ tinh. Hạt chứa phôi và nội nhũ hoặc không có nội nhũ. Bầu nhuỵ phát triển thành quả, quả có chức năng bảo vệ và phát tán hạt.