Phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ SVIP

I. Lý thuyết

- Trong giao tiếp, các thông điệp thường được truyền tải bằng cách kết hợp phương tiện ngôn ngữ với những phương tiện phi ngôn ngữ phù hợp như ánh mắt, nụ cười, nét mặt, cử chỉ,... khi trò chuyện; kí hiệu, công thức, biển báo, đồ thị, hình vẽ, tranh, ảnh, màu sắc, âm thanh,... khi thuyết trình, in ấn,...

- Bên cạnh những cử chỉ, kí hiệu có cách hiểu chung cho mọi người, mỗi cộng đồng, dân tộc có thể có những quy ước riêng. Ví dụ, đối với người Việt Nam, lắc đầu là không đồng ý nhưng đối với các dân tộc Bun-ga-ri (Bulgaria), Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ hoặc Xri Lan-ca (Sri Lanka) thì đó lại là dấu hiệu tán thành. Ở Lào, Thái Lan hoặc Bru-nây (Brunei), xoa đầu người khác, kể cả trẻ nhỏ, bị coi là một sự xúc phạm; nhưng ở Việt Nam thì xoa đầu trẻ nhỏ lại thể hiện sự quý mến.

=> Vì vậy, để sử dụng hiệu quả và tiếp nhận đầy đủ thông điệp từ các phương tiện phi ngôn ngữ, người tham gia giao tiếp không chỉ phải học các kí hiệu, công thức, biển báo, đồ thị,... mà còn phải học cách ứng xử phù hợp với phong tục, tập quán của cộng đồng.

II. Thực hành

1. Hãy nêu tác dụng của hình minh hoạ trong văn bản Cách mạng công nghiệp 4.0 và vai trò của trí thức khoa học - công nghệ (Nguyễn Thế Nghĩa). Nếu được bổ sung thêm phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ cho văn bản này, em sẽ chọn loại phương tiện nào? Vì sao?

- Tác dụng của hình minh họa: 

- HS có thể tùy ý lựa chọn một phương tiện phi ngôn ngữ cho văn bản này. Tuy nhiên cần lưu ý: 

+ Cần lựa chọn đoạn ngữ liệu thích hợp để bổ sung phương tiện phi ngôn ngữ trước. Phương tiện phi ngôn ngữ có thể là tranh, ảnh, biểu đồ, sơ đồ tư duy,... phù hợp với nội dung của ngữ liệu.

+ Sau khi lựa chọn, HS cần đưa ra những diễn giải hợp lí cho sự lựa chọn của mình dựa trên nội dung của đoạn ngữ liệu được lựa chọn.

2. Trong tác phẩm văn học, bên cạnh việc thuật lại lời nói hoặc ý nghĩ (lời nói bên trong) của nhân vật, tác giả thường miêu tả tình cảm, cảm xúc, thái độ,... của nhân vật thông qua các tín hiệu của cơ thể như ánh mắt, nụ cười, nét mặt, cử chỉ,... Hãy tìm và phân tích tác dụng của các tín hiệu ấy trong đoạn trích sau:

- Các tín hiệu phi ngôn ngữ: 

- Tác dụng: 

 + Đối với Chí Phèo: Đó là những tín hiệu của ánh mắt, vẻ mặt và tiếng cười thể hiện diễn biến tâm trạng từ chỗ băn khoăn, hoài nghi về tình cảm của thị Nở đến chỗ vui vẻ, hạnh phúc khi được người đàn bà ấy tiếp nhận tình cảm của mình.

+ Đối với thị Nở: 

3. Lập bảng tổng kết các phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ phổ biến theo mẫu dưới đây:

4. Hãy viết một văn bản thông tin, trong đó có sử dụng số liệu, hình ảnh hoặc sơ đồ,... để trình bày về một trong các đề tài sau đây:

a) Hệ thống các văn bản đọc hiểu đã được học ở sách Ngữ văn 12.

b) Hệ thống kiến thức tiếng Việt đã được học ở sách Ngữ văn 12.

Gợi ý: 

- HS lựa chọn một trong những nội dung kiến thức đã học như các biện pháp tu từ; lỗi dùng từ, đặt câu; đặc điểm của ngôn ngữ để tạo lập một văn bản thông tin, trong đó có sử dụng số liệu, hình ảnh hoặc sơ đồ,... một cách phù hợp. 

- HS có thể tham khảo gợi ý sau đây: