BÀI 5. CHÂU PHI VÀ KHU VỰC MỸ LA TINH

I. Châu Phi

1. Vài nét về châu Phi trước khi bị xâm lược

- Châu Phi là lục địa lớn thứ hai thế giới, giàu có về tài nguyen khoáng sản, có nền văn hóa lâu đời. Trước khi người châu Âu xâm chiếm và phân chia châu Phi, nhân dân ở đâu đã biết dùng đồ sắt, nghề dệt và nghề gốm phát triển, ngành chăn nuôi và trồng trọt phổ biến.

2. Các đế quốc xâm lược phân chia châu Phi

- Từ giữa thế kỉ XIX thực dân châu Âu bắt đầu xâm lược châu Phi.

- Vào những năm 70, 80 của thế kỉ XIX, sau khi hoàn thành kênh đào Xuy-ê, các nước tư bản phương Tây đua nhau xâu xé châu Phi.

+ Anh chiếm: Nam Phi, Ai Cập, Đông Xu-đăng, một phần Đông Phi, Kênia, Xômali, Gam-bi-a.

+ Pháp chiếm: Tây Phi, miền xích đạo châu Phi, Ma-đa-ga-xca, một phần Xô-ma-li, An-giê-ri, Tuy-ni-di, Xa-ha-ra.

 + Đức: Camôrun, Tôgô, Tây Nam Phi, Tadania,

 + Bỉ chiếm Công gô                                   

 + Bồ Đào Nha: Mô-dam Bích, Ănggôla và một phần Ghinê

- Đầu thế kỉ XX việc phân chia thụôc địa giữa các đế quốc ở châu Phi căn bản đã hoàn thành.

3. Các cuộc đấu tranh tiêu biểu của nhân dân châu Phi

* Kết quả: phong trào đấu tranh chống thực dân của nhân dân châu Phi đều thất bại (trừ Êtiôpia).

* Nguyên nhân thất bại: chênh lệch lực lượng, trình độ tổ chức thấp, bị thực dân đàn áp.

* Ý nghĩa: thể hiện tinh thần yêu nước, tạo tiền đề cho giai đoạn sau - đầu thế kỉ XX.

- Phong trào đấu tranh ở châu Phi bao gồm đấu tranh bảo vệ độc lập và đấu tranh chống ách đô hộ của chủ nghĩa thực dân.

II. Khu vực Mĩ La-tinh

1. Chế độ thực dân ở khu vực Mỹ La-tinh

- Mĩ La-tinh: là một phần lãnh thổ rộng lớn của châu Mĩ. Gồm một phần Bắc Mĩ, toàn bộ Trung Mĩ, Nam Mĩ và những quần đảo ở vùng biển Ca-ri-bê. Sở dĩ gọi đây là khu vực Mĩ La-tinh vì cư dân ở đây nói tiếng Tây Ban Nha hay Bồ Đào Nha (ngữ hệ La -tinh).

- Trước khi bị xâm lược, Mĩ La-tinh là một khu vực có lịch sử văn hóa lâu đời, giàu tài nguyên. Cư dân bản địa ở đây là người Inđian, chủ nhân của nhiều văn hóa cổ nổi tiếng, văn hóa May-a, văn hóa In-ca, văn hóa A-dơ-tếch.

* Chế độ thực dân ở Mĩ Latinh:

- Đầu thế kỉ XIX, đa số các nước Mĩ Latinh đều là thuộc địa của Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha.

- Chủ nghĩa thực dân đã thiết lập chế độ thống trị phản động, dã man, tàn khốc:

+ Tàn sát dồn đuổi cư dân bản địa, chiếm đất đai lập đồn điền

+ Đưa người Châu Phi sang để khai thác tài nguyên (vàng và bạc, người ta còn chở từ châu Mĩ về Tây Ban Nha đường, ca cao, gỗ, đá quý, ngọc trai, cánh kiến, thuốc lá, bông... )

2. Phong trào đấu tranh giành độc lập

* Nhận xét

- Đầu thế kỉ XX phong trào đấu tranh giành độc lập ở Mĩ Latinh diễn ra sôi nổi, quyết liệt. Kết quả hầu hết khu vực đã thóat khỏi ách thống trị của thực dân Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha trở thành quốc gia độc lập

3. Tình hình Mĩ La-tinh sau khi giành độc lập và chính sách bành trướng của Mĩ

- Sau khi giành độc lập, các nước Mĩ Latinh có tiến bộ về kinh tế - xã hội: Braxin trồng nhiều bông và cao su, cung cấp một nửa cà phê cho thị trường thế giới. Achentina sản xuất len, da cừu, thịt bò xuất khẩu sang Anh... Các đồn điền trồng lúa mì, chăn nuôi,…phát triển mạnh. Dân số tăng nhanh do người nhập cư ngày càng đông.

- Mĩ âm mưu biến Mĩ Latinh thành “sân sau” của Mĩ ở Mĩ Latinh.

- Để thực hiện được âm mưu của mình, Mĩ đã đưa ra thủ đoạn tuyên truyền học thuyết: “Châu Mĩ của người châu Mĩ” (1823), thành lập “Liên minh dân tộc các nước cộng hòa châu Mĩ” (Liên Mỹ)dưới sự chỉ huy của Oa-sinh-tơn.

- Năm 1898  Mỹ hất cẳng Tây Ban Nha (người châu Âu) khỏi châu Mĩ.

- Đầu thế kỉ XX, dùng chính sách “Cái gậy lớn” và “Ngoại giao đô la” để khống chế khu vực này.

=> Mĩ Latinh trở thành thuộc địa kiểu mới của Mĩ.