Luyện tập SVIP

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-xốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.

BỐ CỦA XI-MÔNG

(trích)

Trời ấm áp vô cùng, dễ chịu vô cùng. Ánh mặt trời êm đềm sưởi ấm bãi cỏ. Nước lấp lánh như gương. Và Xi-mông có những giây phút khoan khoái, có cái cảm giác uể oải thường thấy sau khi khóc, em rất thèm được nằm ngủ ở đây, trên mặt cỏ, dưới nắng ấm.

Một chú nhái con màu xanh lục nhảy dưới chân em. Em định bắt nó. Nó nhảy thoát. Em đuổi theo nó và vồ hụt ba lần liền. Cuối cùng em tóm được hai đầu chân sau của nó và bật cười nhìn con vật cố giãy giụa thoát thân. Nó thu mình trên đôi cẳng lớn, rồi bật phắt lên, đột ngột duỗi cẳng, ngay đơ như hai thanh gỗ; trong lúc giương tròn con mắt có vành vàng, nó dùng hai chân trước đập vào khoảng không, huơ lên như hai bàn tay. Thấy vậy, em nhớ đến một thứ đồ chơi làm bằng những thanh gỗ hẹp đóng đinh chữ chi⁽¹⁾ chồng lên nhau, và với động tác cũng giống như vậy, điều khiển các chú lính nhỏ⁽²⁾ cài bên trên tập tành. Thế là em nghĩ đến nhà, rồi nghĩ đến mẹ, và thấy buồn vô cùng, em lại khóc. Người em rung lên, em quỳ xuống và đọc kinh cầu nguyện⁽³⁾ như trước khi đi ngủ. Nhưng em không đọc hết được, vì những cơn nức nở lại kéo đến, dồn dập, xốn xang choán lấy em. Em chẳng nghĩ ngợi gì nữa, chẳng nhìn thấy gì quanh em nữa mà chỉ khóc hoài.

Bỗng một bàn tay chắc nịch đặt lên vai em và một giọng ồm ồm hỏi em: "Có điều gì làm cháu buồn phiền đến thế, cháu ơi?".

Xi-mông quay lại. Một bác công nhân cao lớn, râu tóc đen, quăn, đang nhìn em với vẻ nhân hậu. Em trả lời, mắt đẫm lệ⁽⁴⁾, giọng nghẹn ngào:

- Chúng nó đánh cháu... vì... cháu... cháu... không có bố... không có bố.

- Sao thế - bác ta mỉm cười bảo - ai mà chẳng có bố.

Em bé nói tiếp một cách khó khăn, giữa những tiếng nấc buồn tủi:

- Cháu... không có bố.

Bác công nhân bỗng nghiêm lại; bác nhận ra thằng bé con nhà chị Blăng-sốt, và tuy mới đến vùng này, bác cũng đã mong manh biết chuyện của chị.

- Thôi nào - bác nói - đừng buồn nữa, cháu ơi, và về nhà mẹ cháu với bác đi. Người ta sẽ cho cháu... một ông bố.

Hai bác cháu lên đường, người lớn dắt tay đứa bé, và bác lại mỉm cười, vì bác chẳng khó chịu được đến gặp chị Blăng-sốt, nghe đồn chị là một trong những cô gái đẹp nhất vùng; có lẽ trong thâm tâm⁽⁵⁾, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ⁽⁶⁾ rất có thể lỡ lầm lần nữa.

Họ đến trước một ngôi nhà nhỏ, quét vôi trắng, hết sức sạch sẽ.

- Đây rồi - đứa trẻ nói, và em gọi to - Mẹ ơi!

Một thiếu phụ xuất hiện, và bác công nhân bỗng tắt nụ cười, vì bác hiểu ra ngay là không bỡn cợt được nữa với cô gái cao lớn, xanh xao đứng nghiêm nghị trước cửa nhà mình, như muốn cấm đàn ông bước qua ngưỡng cửa của ngôi nhà nơi chị đã bị một kẻ khác lừa dối. E dè, mũ cầm tay, bác ấp úng:

- Đây, thưa chị, tôi dắt về trả cho chị cháu bé bị lạc ở gần bờ sông.

Nhưng Xi-mông nhảy lên ôm lấy cổ mẹ, lại òa khóc và bảo:

- Không, mẹ ơi, con đã muốn nhảy xuống sông cho chết đuối, vì chúng nó đánh con... đánh con... tại con không có bố.

Đôi má thiếu phụ đỏ bừng và, tê tái đến tận xương tủy, chị ôm con hôn lấy hôn để, trong khi nước mắt lã chã tuôn rơi. Người đàn ông xúc động vẫn đứng đó, không biết bỏ đi thế nào cho phải. Nhưng Xi-mông vẫn chạy đến bên bác và nói:

- Bác có muốn làm bố cháu không?

Im lặng như tờ. Chị Blăng-sốt hổ thẹn, lặng ngắt và quằn quại, dựa vào tường, hai tay ôm ngực. Thấy người ta không trả lời mình, em bé lại nói:

- Nếu bác không muốn, cháu sẽ quay trở ra nhảy xuống sông chết đuối.

Bác công nhân cười đáp coi như chuyện đùa:

- Có chứ, bác muốn chứ.

- Thế bác tên là gì - em bé liền hỏi - để cháu trả lời chúng nó khi chúng nó muốn biết tên bác?

- Phi-líp - người đàn ông đáp.

Xi-mông im lặng một giây, để ghi nhớ cái tên ấy trong óc, rồi hết cả buồn, em vươn hai cánh tay nói:

- Thế nhé! Bác Phi-líp, bác là bố cháu.

Bác công nhân nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em, rồi sải từng bước dài, bỏ đi rất nhanh.

Ngày hôm sau, khi em bé đến trường, một tiếng cười ác ý⁽⁹⁾ đón em. Và lúc tan học, khi thằng kia⁽¹⁰⁾ lại muốn trêu chọc, Xi-mông quát vào mặt nó những lời này, như ném một hòn đá: "Bố tao ấy à, bố tao tên là Phi-líp".

Khắp chung quanh bật lên những tiếng la hét thích thú:

- Phi-líp là gì?⁽¹¹⁾ ... Phi-líp nào? ... Phi-líp là cái gì? ... Mày lấy đâu ra Phi-líp của mày thế?

Xi-mông không trả lời gì hết, và một mực tin tưởng sắt đá, em đưa con mắt thách thức chúng, sẵn sàng chịu hành hạ, còn hơn là bỏ chạy. Thầy giáo giải thoát cho em và em về nhà.

(G.đơ Mô-pa-xăng(*), Bố của Xi-mông, theo bản dịch của Lê Hồng Sâm,

trong Tuyển tập truyện ngắn Pháp thế kỉ XIX,

NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1986)

Chú thích:

(*) Guy đơ Mô-pa-xăng (1850 - 1893) là nhà văn Pháp. Tuy chỉ sống hơn bốn mươi tuổi, ông đã sáng tác khối lượng tác phẩm lớn gồm một số tiểu thuyết như Một cuộc đời (1883), Ông bạn đẹp (1885),... và đặc biệt là hơn ba trăm truyện ngắn. Các tác phẩm của ông phản ánh sâu sắc nhiều phương diện của xã hội Pháp nửa cuối thế kỉ XIX.

Văn bản Bố của Xi-mông trích truyện ngắn cùng tên. Chị Blăng-sốt trong truyện này bị một người đàn ông lừa dối, sinh ra Xi-mông. Vì vậy, Xi-mông trở thành đứa trẻ không có bố dưới con mắt mọi người. Truyện bắt đầu khi Xi-mông lúc đó khoảng bảy, tám tuổi, lần đầu tiên đến trường và bị đám học trò chế giễu là không có bố. Em buồn bực, lang thang ra bờ sông, chỉ muốn chết cho xong. Đoạn trích kể những sự việc tiếp theo.

(1) Đóng đinh chữ chi: đóng đinh theo hình hết chéo lên lại chéo xuống.

(2) Các chú lính nhỏ: đây là nói một đồ chơi làm bằng gỗ.

(3) Kinh cầu nguyện: bài kinh của những người theo đạo Thiên Chúa.

(4) Đẫm lệ: đẫm nước mắt.

(5) Thâm tâm: chỗ sâu kín trong lòng, đáy lòng.

(6) Lầm lỡ: vì vô ý hoặc nhẹ dạ cả tin mà sai lầm; ở đây nói việc chị Blăng-sốt sinh ra Xi-mông khi không có chồng hợp pháp.

(7) Thiếu phụ: người phụ nữ đã có gia đình, còn trẻ.

(8) Tê tái đến tận xương tủy: hết sức đau đớn, xót xa.

(9) Ác ý: có ý độc ác.

(10) Thằng kia: chỉ cậu bạn học sinh nói cho các bạn biết Xi-mông không có bố hôm Xi-mông đến trường lần đầu tiên.

(11) Phi líp là gì?: ý nói Phi-líp mới chỉ là tên, chưa có họ của bố. Người Pháp cũng như người nhiều nước khác ở phương Tây, tên đặt ở trước, họ đặt ở sau.