Khám phá văn bản SVIP

HÉC-TO TỪ BIỆT ĂNG-ĐRÔ-MÁC

I. TRI THỨC VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM VÀ ĐOẠN TRÍCH

1. Tác giả Hô-me-rơ

- Vị trí văn học sử: Được mệnh danh là một thiên tài nghệ thuật, là nhà thơ vĩ đại của dân tộc Hi Lạp, sống vào khoảng thế kỉ VIII-VII trước công nguyên.

- Ông bị mù và là một người hát rong - kể chuyện tài năng.

- Quê quán: Có 7 đến 11 thành bang giành nhau làm quê hương của nhà thơ, nhưng cuối cùng thống nhất, ông sinh trưởng ở vùng Iôin (Tiểu Á).

- Tài năng: Homer có vốn kiến thức văn học dân gian đáng kể, am hiểu về cuộc sống của con người nên vốn sống rất sâu rộng.

- Được coi là tác giả của hai bộ sử thi nổi tiếng I-li-át và Ô-đi-xê.

2. Sử thi I-Li-át

- I-li-át được cho là ra đời từ thế kỉ VIII trước Công nguyên. Đây là thiên sử thi đồ sộ gồm 15 693 câu thơ, chia làm 24 khúc ca, kể về sự kiện diễn ra trong 51 ngày, năm thứ mười cuộc chiến tranh của những người Hy Lạp tấn công thành Tơ-roa ở vùng Tây Bắc đảo Tiểu Á, cuộc chiến tranh được xác định là đã diễn ra vào khoảng thế kỉ XII trước Công nguyên. Với cốt truyện được huyền thoại hóa, I-li-át ngợi ca vẻ đẹp lí tưởng của con người trong chiến tranh.

- Tóm tắt cốt truyện : I-li-at kể câu chuyện xảy ra đối với liên quân Hy Lạp trong năm thứ 10 của cuộc chiến tranh Hy Lạp - Troy. Đó là cơn giận của Achilles, do bị chủ tướng Agamemnon xúc phạm. Do lòng tham lam viên chủ tướng này đã giành lấy phần thưởng của Achilles là nàng Brizêix mà Achilles phải được hưởng do công lao của anh ta. Achilles tức giận vì sự tham lam vô sỉ đó, đã quyết định không tham gia vào chiến trận. Quân Troy thừa thế đã liên tiếp tấn công, gây cho quân Hy Lạp nhiều tổn thất, vì các chiến thuyền của họ đã bị người dẫn đầu quân Troy đốt cháy. Dũng tướng Hector, người chỉ huy quân đội Troy, trong một trận chiến đấu dũng cảm, đã giết chết Patrocle, bạn thân thiết của Achilles. Đau đớn vì mất bạn, Achilles quyết định trở lại chiến trường và chàng đã giết chết Hector. Bản trường ca kết thúc bằng cảnh tang lễ trọng thể của nhân dân thành Troy an táng người anh hùng Hector của thành bang mình.

- Giá trị nội dung: I-li-at là bản trường ca khắc họa bức tranh chiến trận thời kì chiến tranh bộ lạc và lí tưởng anh hùng của thời đại Homer. Tác phẩm đã khắc họa mẫu người anh hùng của thời đại, nhưng lại mang sắc thái riêng, không giống ai. Đồng thời I-li-at là bài ca nhân đạo mang tinh thần nhân văn cao cả, thể hiện ước mơ khát vọng, tư tưởng của thời đại bấy giờ.

- Giá trị nghệ thuật:

+ Nghệ thuật sử thi được biểu hiện rõ nét qua cách kể chuyện (lối miêu tả tỉ mỉ, chi tiết, đôi khi không cần đến phối cảnh; lối nhắc lại, sử dụng định ngữ làm cho công chúng theo dõi được cốt truyện khi nghe), bút pháp so sánh thể hiện cách diễn đạt cụ thể của người cổ đại, nghệ thuật tương phản trong bút pháp miêu tả, ngòi bút vừa hùng tráng vừa trữ tình, vừa thực vừa hư, vừa khái quát vừa cụ thể.

+ Nghệ thuật xây dựng nhân vật, xây dựng tính cách con người manh nha trong sử thi I-li-at.

3. Đoạn trích "Héc-to từ biệt Ăng-đrô-mác"

- Vị trí : trích từ câu 370 đến 496, khúc ca VI của sử thi I-li-át.

- Tóm tắt:

     Đoạn trích kể về sự việc người anh hùng Héc-to về thăm và chia tay vợ con trước khi lên đường ra chiến trận. Chàng trở về nhà sau chiến trận nhưng không tìm thấy vợ con, không thấy phu nhân Ăng-đrô-mác của mình ra đón như thường lệ, nàng đã lên thành Tơ-roa cầu nguyện, Héc-to vội đuổi theo đến tận nơi để được thấy mặt hai mẹ con. Cả gia đình gặp nhau, hờn tủi xúc động không nói nên lời. Ăng-đrô-mác tha thiết cầu xin chàng đừng ra trận vì không muốn gia đình tan vỡ, không muốn Héc-to phải mạo hiểm. Nhưng với lòng kiêu hãnh, dũng cảm và sự cương quyết của mình, Héc-to vẫn quyết tâm ra trận vì không muốn để nỗi thống khổ đến với thành Tơ-roa và những người chàng yêu thương. Hai vợ chồng từ biệt nhau, chàng ôm con trai và cầu nguyện cho đứa trẻ những điều tốt đẹp nhất trước khi rời đi trong sự lưu luyến của Ăng-đrô-mác.

II. KHÁM PHÁ VĂN BẢN

1. Biến cố dẫn đến việc Héc-to phải từ biệt Ăng-đrô-mác

- Các sự kiện dẫn đến biến cố:

+ Cuộc chiến vây hãm thành Tơ-roa của quân A-kê-en, tức quân Hy Lạp, bước sang năm thứ mười vẫn không phân thắng bại.

+ A-khin, dũng tướng tài giỏi nhất của quân Hy Lạp, tức giận vì bị chủ soái A-ga-mem-nông tước mất chiến lợi phẩm là nàng Bri-dê-ít, quyết không tham chiến, đồng thời qua mẹ của mình là nữ thần Thê-đi-xơ, cầu xin thần Dớt làm cho quân Hy Lạp thất bại.

+ Thần Dớt hứa hẹn, nhưng chưa thực hiện lời hứa. Thỏa thuận về một cuộc chiến tay đôi chấm dứt chiến tranh không thành, quân Hy Lạp và quân Tơ-roa lại tiếp tục giao chiến.

+ Cuộc chiến nơi hạ giới luôn có sự can thiệp của các vị thần chia làm hai phe ủng hộ hai bên. Quân Hy Lạp nhất thời giành thế áp đảo

-> Biến cố quan trọng dẫn đến việc Héc-to phải từ biệt Ăng-đro-mác là việc thành Tơ-roa bị quân Hy Lạp vây hãm, tình thế hết sức nguy nan.

- Đây là một biến cố đặc trưng của sử thi vì nó là sự kiện lớn, liên quan đến vận mệnh của cộng đồng. Biến cố này đặt nhân vật Héc-to vào tình thế buộc phải chọn lựa: ở lại thành Tơ-roa để giữ an toàn cho bản thân hay mở cổng thành, ra trận nghênh chiến với kẻ thù để thực hiện bổn phận và bảo toàn danh dự. Thông qua quyết định lựa chọn đó, nhân vật bộc lộ rõ phẩm chất của mình.

- Sự kiện này đánh dấu thời khắc tồn vong của thành Tơ-roa

=> Đây là sự kiện trọng đại đối với một cộng đồng. Sự kiện đó có thể thay đổi vận mệnh của cả một cộng đồng. Đây là biến cố đặc trưng của thể loại sử thi.

2. Không gian diễn ra sự việc Héc-to từ biệt Ăng-đrô-mác

- Héc-to về tới ngôi nhà êm ấm của mình, nhưng không thấy Ăng-đrô-mác cánh tay trắng ngần trong buồng như thường lệ

- Héc-to tức thì rời nhà, chạy ngược theo những dãy phố thành Tơ-roa xây dựng khang trang. Xuyên qua phố xá thành Tơ-roa rộng lớn, chàng tới cổng nhà Xkê. Tại nơi đây phu nhân Ăng-đrô-mác nhào tới đón chàng

=> Đoạn trích miêu tả cảnh gặp gỡ giữa Héc-to và Ăng-đro-mác trước khi lên đường ra trận. Vốn dĩ, đây là một cảnh riêng tư, thể hiện mối quan hệ và tình cảm cá nhân. Thế nhưng tác giả lại không đặt nhân vật trong những không gian riêng tư như ngôi nhà êm ấm, trong buồng, mà để nhân vật hoạt động trong những không gian công cộng rộng lớn - Ăng-đrô-mác đứng trên tháp canh, Héc-to chạy ngược qua các dãy phố, tới cổng X-kê. Tình cảm riêng tư của nhân vật được bộc lộ trong cuộc trò chuyện ngay tại cổng thành - biểu tượng của không gian cộng đồng trong chiến tranh. 

3. Nhân vật sử thi

a. Xuất thân, ngoại hình

* Héc-to

- Héc-to là hoàng tử, con trai vua Priam.

- Héc-to lừng danh, Héc-to sáng loáng khiên đồng, Héc-to lẫy lừng, mũ trụ sáng loáng, ánh đồng sáng lóa và cái mũ ngù bờm ngựa cong cong trên mũ trụ

-> Xuất thân cao quý, có vẻ đẹp như một vị thần, một anh hùng xuất chúng đại diện cho cộng cồng

* Ăng-đrô-mác

- Là công chúa con vua Ê-ê-xi-ông.

- Cánh tay trắng ngần.

-> Mặc dù là nhân vật phụ nhưng Ăng-đrô-mác vẫn mang vẻ đẹp lí tưởng từ xuất thân đến ngoại hình. Đó là vẻ đẹp tương xứng với người chồng anh hùng.

* Nhận xét về cách khắc họa nhân vật:

Ví dụ: Ăng-đrô-mác cánh tay trắng ngần; Héc-to sáng loáng khiên đồng…

- Việc lặp lại các từ ngữ như vật giúp cụ thể hóa và khắc ghi đặc điểm của nhân vật vào tâm trí của người đọc, đồng thời tạo nên nhịp điệu kể chuyện chậm rãi của sử thi.

b. Hành động, lời nói

* Nhân vật Ăng-đrô-mác

- Chi tiết miêu tả lời nói, hành động: Nghe tin quân A-kê-en khí thế áp đảo, những chiến binh Tơ-roa của chúng ta buộc phải thoái lui, phu nhân "vội vã tới tòa tháp lớn thành I-li-ông."; lời khuyên của Ăng-đrô-mác dành cho Héc-to: "Hãy bố trí một toán quân chốt chặn chỗ cây vả, nơi dễ leo lên tường thành" để bảo vệ thành A-ten)…

=>Tác giả miêu tả rất tinh tế diễn biến nội tâm của nhân vật Ăng-đrô-mác, đặc biệt là những ám ảnh về quá khứ, dự cảm về tương lai, sự đau khổ, giằng co giữa một bên là tình yêu đối với Héc-to và một bên là ý thức về bổn phận.

* Nhân vật Héc-to

- Chi tiết miêu tả lời nói, hành động:

+ Phu nhân ơi, cả ta cũng lo lắng khôn nguôi về mọi điều nàng nói.

+ Nhưng sẽ hổ thẹn xiết bao với những chiến binh và những người phụ nữ thành Tơ-roa…, nếu ta ở lại đây, như kẻ hèn nhát, đứng nhìn từ xa, tránh không xung trận. Hơn nữa bầu nhiệt huyết trong ta không cho phép ta làm vậy: từ lâu ta đã học cách luôn ở tuyến đầu, can trường chiến đấu, giành vinh quang cho thân phụ và bản thân.

+ Ta biết, bằng cả trái tim và lí trí, tự ta biết rõ: sẽ tới ngày thành Tơ-roa thiêng liêng thất thủ.

- Héc-to là một người đàn ông hết lòng thương yêu gia đình, nhưng hơn hết, chàng là người dũng cảm, ngoan cường, coi trọng danh dự, sẵn sàng hi sinh để bảo vệ thành bang, sẵn sàng gạt tình riêng vì nghĩa lớn, vì bổn phận. Đó là phẩm chất của người anh hùng đại diện cho cộng đồng.

4. Giá trị của sử thi

- Đoạn trích đã đặt ra vấn đề số phận của con người trong chiến tranh. 

- Đoạn trích gợi những suy tư về mối quan hệ giữa con người và định mệnh. 

- Đọc đoạn trích Héc-to từ biệt Ăng-đro-mác, ta không những có thể hiểu thêm về những quan niệm của người Hy Lạp cổ đại về thế giới, mà còn có thể chất vấn những quan niệm đó, để hiểu hơn về chính đời sống của chúng ta ngày nay. Sức sống và giá trị của sử thi còn nằm ở chính khả năng gợi nên những chất vấn này.