Hệ vận động ở người SVIP

1. Cấu tạo và chức năng của hệ vận động ở người

Hệ vận động ở người gồm bộ xương và hệ cơ, hoạt động phụ thuộc vào hệ thần kinh.

➤ Tìm hiểu các phần chính và thành phần hóa học của bộ xương

Bộ xương người được chia làm ba phần: Xương đầu, xương thân và xương tứ chi (xương tay, xương chân). Các xương được nối với nhau nhờ các khớp xương. Có ba loại khớp cơ bản:

• Khớp động (khớp khuỷu tay, khớp đầu gối,...) là khớp cử động dễ dàng.
• Khớp bán động (khớp cột sống, khớp bả vai,...) là khớp cử động hạn chế.
• Khớp bất động (khớp hộp sọ) là khớp không cử động được.

Xương được cấu tạo từ chất hữu cơ (protein, lipid,...) và chất vô cơ (chủ yếu nhất là calcium). Chất vô cơ làm xương cứng chắc, chất hữu cơ giúp xương có tính mềm dẻo. Điều này giúp cơ thể thực hiện các hoạt động vận động phức tạp, nâng đỡ các vật,...

Ví dụ: Các vận động viên thực hiện các động tác nâng tạ, uốn dẻo, chống đẩy,...

Tỉ lệ chất vô cơ và hữu cơ của xương ở người phụ thuộc vào điều kiện dinh dưỡng, độ tuổi, bệnh lí,... Ở trẻ em, xương ít chất vô cơ, nhiều chất hữu cơ nên mềm dẻo. Khi về già, tỉ lệ chất vô cơ tăng dần lên nên xương giòn, dễ gãy.

➤ Tìm hiểu cấu tạo của cơ

Cơ bám vào xương, khi cơ co làm xương cử động, vì vậy thường được gọi là cơ xương. Hai đầu bắp cơ có gân bám vào các xương qua khớp xương, phần giữa phình to là bụng cơ. Cơ có chức năng tạo ra sự chuyển động cho cơ thể và các cơ quan bên trong cơ thể.

Nhờ sự điều khiển của hệ thần kinh, cơ co dãn phối hợp với sự hoạt động của các khớp xương làm xương chuyển động cho cơ thể. Sự phối hợp hoạt động này như hoạt động của một đòn bẩy.

➤ Tìm hiểu chức năng hệ vận động

Các cơ quan trong hệ vận động hoạt động phối hợp, chặt chẽ với nhau. Hệ thống này giúp cơ thể người có hình dạng ổn định; nâng đỡ cơ thể, duy trì tư thế; di chuyển và vận động.

2. Bảo vệ hệ vận động

➤ Tìm hiểu một số bệnh, tật liên quan đến hệ vận động

Một số bệnh liên quan đến hệ vận động:

• Loãng xương do cơ thể thiếu calcium và vitamin D, tuổi cao, thay đổi hormone,... Loãng xương làm xương giòn, dễ gãy.
• Bong gân, trật khớp, gãy xương do bị chấn thương khi chơi thể thao, tai nạn trong sinh hoạt, bê vác vật nặng quá sức, vận động sai tư thế.
• Viêm cơ do nhiễm khuẩn khi bị tổn thương trên da; dụng cụ tiêm truyền, châm cứu, phẫu thuật không đảm bảo vô trùng.
• Viêm khớp do nhiễm khuẩn tại khớp, rối loạn chuyển hóa, thừa cân, béo phì,...
• Còi xương, mềm xương do cơ thể thiếu calcium và vitamin D, rối loạn chuyển hóa vitamin D.

Tật liên quan đến hệ vận động như cong vẹo cột sống do bệnh về thần kinh; bất thường bẩm sinh của đốt sống; tư thế ngồi, đi, đứng, nằm không đúng và cường độ lao động không phù hợp với lứa tuổi.

Cách phòng các bệnh, tật về hệ vận động:

• Duy trì chế độ ăn đủ chất và cân đối, bổ sung vitamin và các khoáng chất thiết yếu.
• Vận động đúng cách.
• Tắm nắng.
• Đi, đứng, nằm, ngồi đúng tư thế.
• Điều chỉnh cân nặng phù hợp.
• Tránh những thói quen ảnh hưởng không tốt đến hệ vận động.

➤ Luyện tập thể dục, thể thao để có một hệ vận động khỏe mạnh

• Tăng lưu lượng máu và O₂ tới não nên hệ thần kinh linh hoạt hơn.
• Tăng thể tích O₂ khuếch tán vào máu và tăng tốc độ vận động của các cơ hô hấp nên tăng sức khỏe hệ hô hấp.
• Duy trì cân nặng hợp lí nhờ tăng phân giải lipid.
• Kích thích tạo tế bào cơ, tăng hấp thu glucose và sử dụng O₂ tăng lưu lượng máu đến cơ nên tăng sức bền của cơ và tăng khối lượng cơ.
• Tim đập nhanh hơn và máu chảy nhanh hơn nên cơ tim và thành mạch khỏe hơn.
• Màng hoạt dịch tiết chất nhờn đầy đủ, dây chằng vững chắc, dẻo dai hơn nên khớp khỏe hơn.
• Kích thích các tế bào tạo xương, sụn ở đầu xương nên tăng khối lượng và kích thước xương.

1. Bộ xương người được chia thành ba phần: Xương đầu, xương thân, xương tứ chi. Các xương liên kết với nhau bởi khớp xương.

2. Xương được cấu tạo từ hai thành phần chính: Chất hữu cơ và chất vô cơ (chất khoáng). Sự kết hợp hai thành phần này giúp xương vừa bền chắc, vừa có tính mềm dẻo. Bộ xương đảm nhiệm chức năng tạo khung cơ thể, nâng đỡ, bảo vệ cơ thể, là nơi bám của các cơ. Sự phối hợp của hệ xương và hệ cơ tạo nên mọi vận động của cơ thể.

3. Một số bệnh, tật liên quan đến hệ vận động như: Bệnh loãng xương, tật vẹo cột sống,...

4. Tập luyện thể dục, thể thao phù hợp lứa tuổi và đúng cách là một biện pháp hiệu quả giúp hệ vận động khoẻ mạnh, phòng tránh bệnh tật.