Bài soạn SVIP

NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI

(Lê Minh Khuê)

Câu 1. Kể tóm tắt nội dung truyện.

Truyện được trần thuật từ nhân vật nào? Việc chọn vai kể như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung truyện?

Trả lời

* Tóm tắt truyện:

            Một tổ nữ thanh niên xung phong trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn gồm Định, Nho và Thao. Họ bình tĩnh đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom, thậm chí mấy trận trong một ngày. Cuộc sống giữa chiến trường, dù khắc nghiệt và nguy hiểm nhưng họ vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng và rất gắn bó, yêu thương nhau. Phần cuối, truyện tập trung miêu tả hành động và tâm trạng của các nhân vật, chủ yếu là Phương Định, trong một lần phá bom, Nho bị thương và sự lo lắng, săn sóc của hai đồng đội.

* Truyện được trần thuật theo ngôi thứ nhất, theo lời kể của Định - nhân vật chính.

* Tác dụng: Sự lựa chọn vai kể như vậy rất phù hợp với nội dung tác phẩm và cũng thuận lợi cho việc miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xúc và suy nghị của ba cô gái.

Câu 2. Truyện kể về ba cô gái thanh niên xung phong ở một tổ trinh sát phá bom trên cao điểm. Ở họ có những nét gì chung đã gắn bó thành một khối thống nhất và những gì là nét riêng ở mỗi người?

Trả lời

* Những điểm giống nhau của ba cô gái thanh niên xung phong:

- Hoàn cảnh sống và chiến đấu: Cùng ở trên một cao điểm, trên tuyến đường Trường Sơn, nơi bom đạn nguy hiểm, ác liệt.

- Cùng phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày, cùng phơi mình ra giữa vùng đánh phá của máy bay địch. Sau mỗi trận bom, cùng lao ra trọng điểm, đo và ước tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới, đếm những quả bom chưa nổ để phá bom đi.

- Họ đều là những cô gái Hà Nội, cá tính và hoàn cảnh riêng không giống nhau, nhưng đều có những phẩm chất chung: tinh thần trách nhiệm cao, lòng dũng cảm, tình đồng đội. Họ còn có những nét chung của những cô gái trẻ, dễ cảm xúc, nhiều mơ ước, hay mơ mộng, dễ vui mà cũng dễ trầm tư. Họ cũng thích làm đẹp cho cuộc sống mình.

* Những điểm khác nhau về cá tính:

Nho thích thêu thùa, chị Thảo chăm chép bài hát, Định thích ngắm mình. trong gương, ngồi bó gối mơ mộng và hát. Chị Thao ít nhiều từng trải hơn, mơ ước và dự tính về tương lại có vẻ thiết thực hơn nhưng cũng không thiếu những khát khao và rung động của tuổi trẻ. Chị chiến đấu dũng cảm, bình tĩnh nhưng lại rất sợ khi nhìn thấy máu chảy.

Câu 3. Tác giả đã thể hiện chân thực và sinh động, tự nhiên tâm lí của những cô gái thanh niên xung phong tuổi đời còn rất trẻ.

Hãy phân tích tâm lí nhân vật Phương Định, tập trung vào những đoạn:

- Nhân vật tự quan sát và đánh giá về mình ở phần đầu của truyện.

- Tâm trạng của cô trong một lần phá bom ở phần cuối truyện.

- Cảm xúc trước trận mưa đá ở cuối truyện.

Trả lời

- Trong phần đầu truyện, Phương Định nhạy cảm và quan tâm đến hình thức của mình. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa kèn. Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: "Cô có cái nhìn sao mà xa xăm?". Cô biết mình được nhiều người, nhất là các anh lính để ý và có cảm tình. Điều đó làm cô thấy vui và tự hào, nhạy cảm, nhưng cô lại tỏ ra kín đáo giữa đám đông, tưởng như là kiêu kì.

- Ở đoạn hồi tưởng của nhân vật về tuổi học trò, tác giả làm nổi rõ nét tính cách hồn nhiên, vô tư, một chút tinh nghịch và mơ mộng của một thiếu nữ. Chẳng hạn, chỉ một trận mưa đá vụt qua cũng thức dậy ở nhân vật này rất nhiều kỉ niệm và nỗi nhở về thành phố quê hương, gia đình và tuổi thơ thanh bình của mình.

- Tâm lí nhân vật Phương Định trong một lần phá bom đã được miêu tả cụ thể, tinh tế đến từng cảm giác, ý nghĩ. Mặc dù đã rất quen công việc nguy hiểm này nhưng mỗi lần vẫn là một thử thách. Ở bên quả bom, kê sát với cái chết, từng cảm giác của con người như cũng trở nên sắc nhọn hơn: Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến giã người, cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. Tiếp đó là cảm giác căng thẳng chờ đợi tiếng nổ của quả bom.

Đứng trước mưa đá, những niềm vui trẻ con của Phương Định lại nở tung ra, say sưa, tràn đầy.

            Tóm lại, ngòi bút của Lê Minh Khuê đã miêu tả sinh động, chân thực tâm lý nhân vật, làm hiện lên một thế giới nội tâm phong phú. Cách nhìn và thể hiện con người thiên nhiên về cái tốt đẹp, trong sáng, cao thượng...

Câu 4. Em có nhận xét gì về ngôn ngữ, giọng điệu của truyện?

Trả lời

Ngôn ngữ trần thuật phù hợp với nhân vật kể chuyện - cô gái thanh niên xung phong người Hà Nội - tạo cho truyện có giọng kế tự nhiên, trẻ trung và có chất nữ tính. Những câu ngắn, nhịp nhanh, tạo được không khí chiến trường. Ở những đoạn hồi tưởng, nhịp kể chậm, gợi nhớ những kỉ niệm của tuổi niên thiếu hồn nhiên, vô tư và không khí thanh bình trước chiến tranh. Đặc biệt thành công về nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật.

Câu 5. Đọc truyện ngắn này, em hình dung và cảm nghĩ như thế nào về tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ?

Trả lời

            Những ngôi sao xa xôi đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, giàu mơ mộng, tinh thần dũng cảm, lạc quan của thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ.

Ngôn ngữ trần thuật phù hợp với nhân vật kể chuyện - cô gái thanh niên xung phong người Hà Nội - tạo cho truyện có giọng kẻ tự nhiên, trẻ trung và có chất nữ tính. Những câu ngắn, nhịp nhanh, tạo được không khí căng thẳng, hồi hợp ngoài chiến trường. Ở những đoạn hồi tưởng, nhịp kể chậm, gợi nhớ những kỉ niệm của tuổi niên thiếu hồn nhiên, vô tư và không khí thanh bình trước chiến tranh. Đặc biệt thành công về nghệ thuật viêu tả tâm lý nhân vật.

LUYỆN TẬP

Bài 2. Phát biểu cảm nghĩ về nhân vật Phương Định trong truyện.

Gợi ý

Các bạn trình bày cảm nghĩ của mình về nhân vật Phương Định nhưng cần đảm bảo các ý sau:

- Phương Định là một có gái có hoàn cảnh sống và chiến đấu rất khó khăn, nguy hiểm.

➜ Phương Định là cô gái Hà Nội vừa bước qua tuổi học trò hồn nhiên, vào chiến trường, làm nhiệm vụ ở tổ đội trinh sát mặt đường.

➜ Nhiệm vụ của cô: khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom, phải thường xuyên đối mặt với cái chết.

- Phương Định có vẻ ngoài xinh đẹp: hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn, có cái nhìn xa xăm.

- Tâm hồn mơ mộng, hồn nhiên, yêu đời:

➜ Phương Định thích ca hát, thích những bài dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng, thích Ca-chiu-sa,…

➜ Vui vẻ trước cơn mưa đá.

- Tình cảm đồng đội, tình cảm chị em sâu sắc: Phương Định lo lắng và chăm sóc cho Nho khi Nho bị thương.

- Tinh thần dũng cảm, bản lĩnh, vượt qua mọi hiểm nguy để hoàn thành nhiệm vụ:

➜ Cảnh Phương Định phá bom: cô không hề run sợ khi đối mặt với quả bom chưa nổ.

➜ Cái chết cũng không làm cô run sợ bằng việc không thể châm nổ quả bom.