Bài soạn SVIP

NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý

I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý

Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi.

            - Trời ơi, chỉ còn có năm phút!

            Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lười đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.

- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!

            Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.

(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

1. Qua câu "Trời ơi, chỉ còn có năm phút!", em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái?

2. Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không?

Trả lời

1. “Trời ơi, chỉ còn có 5 phút!”: Anh thanh niên bộc lộ sự luyến tiếc nhưng không nói thẳng ra. Có thể anh ngại ngùng, muốn che giấu tình cảm của mình.

2. Không chứa hàm ý.

 II. LUYỆN TẬP

Bài 1.

Đọc lại đoạn trích đã dẫn ở mục I và cho biết:

a. Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?

b. Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa?

Trả lời

a. Câu “nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy" cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên.

b. Thái độ của cô gái được thể hiện qua các từ ngữ:

- Mặt đỏ ửng (thái độ ngượng ngiu).

- Nhận lại chiếc khăn (miễn cưỡng).

- Quay mặt đi (che dấu tâm trạng).

Qua các chi tiết này ta đoán ra: Cô gái cố tình “bỏ quên" chiếc khăn mùi soa làm kỉ niệm, nhưng anh thanh niên vì quả thật thà (hay lúng túng mà xử trí sai) nên gửi trả lại.

Bài 2. Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:

            Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái:

- Đây, tôi xin giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

Trả lời: Câu nói của bác lái xe ngụ ý: Hoạ sĩ già thích uống nước trà nhưng sáng nay, chuyến đi Lào Cai vội quá nên ông chưa kịp uống.

Bài 3. Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.

            Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:

- Vô ăn cơm!

            Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:

- Cơm chín rồi!

            Anh cũng không quay lại.

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Trả lời

- Câu “Cơm chín rồi”, bé Thu muốn nói “Mời ba ăn cơm” nhưng nó có tránh gọi tiếng “ba”. Bởi bé Thu kiên quyết chỉ coi người ba trong ảnh là ba. Nó muốn dành tiếng gọi thiêng liêng ấy cho người ba trong ảnh chứ không phải là người ba xa lạ có vết thẹo trên má, không giống với bức ảnh.

Bài 4. Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao?

a. Có người hỏi:

- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?..

- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!

Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười mhạt một tiếng, vươn vai nói to:

- Hà, nắng gớm, về nào…

Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.

b. - Này, thầy nó ạ.

Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.

- Thầy nó ngủ rồi à?

- Gì?

Ông lão khẽ nhúc nhích.

- Tôi thấy người ta đồn…

Ông lão gắt lên:

- Biết rồi!

Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.

Trả lời

- Những câu này không chứa hàm ý. Câu “Hà, nắng gớm, về nào!” là câu nói lảng (nói sang đề tài khác để tránh đề tài đang bàn). Câu Tôi thấy người ta đồn... là câu nói thể hiện ý nghi hoặc...