Bài 9: Vị trí địa lí, phạm vi và đặc điểm tự nhiên châu Phi SVIP

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI CHÂU PHI

- Châu Phi có dạng hình khối, đường bờ biển ít bị chia cắt, có rất ít các vịnh biển và bán đảo lớn.

- Với diện tích khoảng 30,3 triệu km², châu Phi là châu lục lớn thứ ba trên thế giới.

- Phần lục địa của châu Phi kéo dài từ khoảng 37^o21'B đến 34^o51'N.

- Đại bộ phận lãnh thổ nằm giữa hai chí tuyến, tương đối cân xứng hai bên đường xích đạo.

- Châu Phi được bao bọc bởi các biển và đại dương, tiếp giáp với lục địa Á – Âu qua biến Địa Trung Hải và Biển Đỏ, hai biển này được nối với nhau qua kênh đào Xuy-ê.

II. ĐẶC ĐIỂM THIÊN NHIÊN

1. Địa hình và khoáng sản

- Toàn bộ châu Phi được xem như một khối cao nguyên khổng lồ, với độ cao trung bình là 750 m, trên đó chủ yếu là các sơn nguyên xen bồn địa thấp.

- Châu Phi có rất ít núi cao và đồng bằng thấp.

- Ở Bắc Phi có dãy núi trẻ Át-lat, các đồng bằng ven Địa Trung Hải, lùi xuống phía nam là hoang mạc Xa-ha-ra.

- Phần lớn Nam Phi có độ cao trung bình hơn 1000 m.

- Các sơn nguyên cao tập trung ở phía đông, phần trung tâm là các bồn địa. Ở đây có nhiều thung lũng sâu, nhiều hồ hẹp và dài, có nhiều động đất và núi lửa.

- Châu Phi có tài nguyên khoảng sản phong phú, nhiều kim loại quý hiếm, một số loại có trữ lượng lớn như: vàng, kim cương, u-ra-ni-um, đồng, dầu mỏ, phốt phát...

2. Khí hậu

- Châu Phi có khí hậu nóng và khô bậc nhất thế giới.

- Nhiệt độ trung bình năm của châu lục là trên 20°C, lượng mưa tương đối ít và giảm dần từ xích đạo về phía hai chí tuyến, hình thành những hoang mạc lớn, lan ra sát biển.

- Nguyên nhân là do chịu tác động của vị trí địa lí, hình dạng lãnh thổ, địa hình và các dòng biển nóng, lạnh vẹn bờ,…

3. Sông, hồ

- Mạng lưới sông, hồ của châu Phi kém phát triển và phân bố không đều.

- Nguồn cung cấp nước cho sông ở đây chủ yếu do mưa.

- Phần lớn các sông ở châu Phi có nhiều thác ghềnh. Các sông lớn là: sông Nin, sông Công-gô, sông Dăm-be-di.

- Các hồ lớn hầu hết có nguồn gốc kiến tạo và tập trung ở Đông Phi.

4. Sinh vật

- Châu Phi có thành phần thực vật, động vật rất phong phú và đa dạng, có nhiều loại địa phương độc đáo.

-Thực vật có keo, bao báp, cọ dầu, cỏ voi,...

- Động vật có hươu cao cổ, ngựa vằn, voi, hà mã, sơn dương, tê giác đen, khỉ Gô-rin, sư tử,...

III. VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG TRONG SỬ DỤNG THIÊN NHIÊN

- Thiên nhiên châu Phi phong phú và đa dạng, nhất là các loài động vật. Cách đây hơn 100 năm, châu lục này được xem như một vườn thú khổng lồ.

- Tuy nhiên hiện nay, nhiều loài động vật ở châu Phi đang có nguy cơ bị tuyệt chủng như linh dương xanh, gấu núi, sư tử, voi châu Phi, tê giác, báo đốm,...

- Các nước ở khu vực phía nam hoang mạc Xa-ha-ra từng là nơi có số lượng lớn loài tê giác đen, nhưng đang có nguy cơ tuyệt chủng do hoạt động săn bắn trộm để lấy sừng.

- Theo Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF), hiện châu Phi chỉ còn lại hơn 5.000 cá thể tê giác đen, trong đó 80% là ở Nam Phi.

- Do bị săn bắn trộm trong suốt thời gian dài, đàn voi châu Phi từ vài triệu con vào giữa thế kỉ XX chỉ còn khoảng 400 nghìn con hiện nay, mặc dù việc buôn bán ngà voi đã bị cấm từ đầu những năm 1990.