Bài 9. Chiến tranh lạnh (1947 - 1989) SVIP

1. Nguyên nhân xuất hiện Chiến tranh lạnh 
- Về phía Mỹ và các nước tư bản: sau chiến tranh thế giới thứ hai, Mỹ và các nước tư bản lo ngại về ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản ở Liên Xô. 
- Về phía Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa: Liên Xô giúp đỡ Đảng cộng sản ở các nước Đông Âu, thành lập các nhà nước dân chủ nhân dân, đi theo con đường xã hội chủ nghĩa.
- Tháng 3 - 1947: Tổng thống Mỹ Tơ-ru-man công khai thực hiện Chiến lược toàn cầu, từ bỏ hợp tác với Liên Xô, bắt đầu cuộc Chiến tranh lạnh chống Liên Xô và xã hội chủ nghĩa. 

Hình 1. Tổng thống Mỹ Tơ-ru-man đọc diễn trước Quốc hội Mỹ (3 - 1947) 

2. Biểu hiện của Chiến tranh lạnh 
* Về kinh tế: 
- Mỹ và các nước tư bản chủ nghĩa: đề ra kế hoạch Mác-san (1947) giúp Tây Âu phục hồi kinh tế. 
- Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa: thành lập Hội đồng Tương trợ kinh tế - SEV (1949).
* Về chính trị - quân sự: 
- Mỹ và các nước tư bản chủ nghĩa:
+ Thành lập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương - NATO (1949).
+ Chế tạo thành công bom nguyên tử (1945).
+ Phóng thành công vệ tinh nhân tạo (1958). 
- Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa:
+ Thành lập Tổ chức Hiệp ước Vác-sa-va (1955). 
+ Chế tạo thành công bom nguyên tử (1949).
+ Phóng thành công vệ tinh nhân tạo (1957). 

* Mở rộng ảnh hưởng ở các khu vực
- Ở Đức: 
+ Mỹ và các nước tư bản chủ nghĩa: ủng hộ thành lập Nhà nước Cộng hoà Liên bang Đức ở Tây Đức (9 - 1949). 
+ Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa: ủng hộ thành lập Nhà nước Cộng hoà Dân chủ Đức ở Đông Đức (10 - 1949).
- Ở bán đảo Triều Tiên: 
+ Mỹ và các nước tư bản chủ nghĩa: ủng hộ thành lập Nhà nước Đại Hàn Dân quốc ở phía Nam (8 - 1948), viện trợ và tham gia chiến tranh Triều Tiên (1950 - 1953). 
+ Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa: ủng hộ thành lập Nhà nước Cộng hoà Dân chủ nhân dân Triều Tiên ở phía Bắc (9 - 1948), viện trợ và tham gia chiến tranh với Hàn Quốc. 
- Ở Cu-ba: 
+ Mỹ và các nước tư bản chủ nghĩa: phong toả hải quân đối với Cu-ba (10 - 1962). 
+ Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa: hỗ trợ kinh tế, đưa quân đội thường trực và một số tên lửa hạt nhân vào Cu-ba (10 - 1962).
- Ở Việt Nam: 
+ Mỹ và các nước tư bản chủ nghĩa: ủng hộ Pháp xâm lược Việt Nam (1950 - 1954), thiết lập và hỗ trợ chính quyền ở miền Nam, tiến hành chiến tranh xâm lược và phá hoại chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc (1954 - 1975).
+ Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa: ủng hộ kháng chiến chống Pháp của nhân dân Việt Nam (1950 - 1954), ủng hộ công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, thống nhất đất nước (1954 - 1975).

Hình 2. Bức tường Béc-lin ngăn cách Đông Đức và Tây Đức - một biểu hiện của Chiến tranh lạnh  ​

3. Hậu quả của Chiến tranh lạnh 
- Tháng 12 - 1989: Mỹ và Liên Xô tuyên bố chấm dứt Chiến tranh lạnh trong cuộc gặp gỡ không chính thức tại Man-ta.
- Hậu quả:
+ Thế giới luôn trong tình trạng căng thẳng, đối đầu giữa hai phe, làm xuất hiện nguy cơ của một cuộc chiến tranh thế giới mới. 
+ Làm bùng nổ các cuộc chiến tranh, xung đột cục bộ ở khắp các khu vực trên phạm vi toàn cầu.
+ Làm chia cắt lãnh thổ, chia rẽ tình cảm dân tộc, xung đột tôn giáo... ở nhiều quốc gia.