Bài 9: Cấu tạo của Trái Đất. Các mảng kiến tạo. Động đất và núi lửa. SVIP

I. CẤU TẠO CỦA TRÁI ĐẤT

- Cấu tạo của Trái Đất gồm ba lớp: vỏ Trái Đất, man-ti và nhân. Mỗi lớp có những đặc điểm riêng về độ dày, trạng thái vật chất và nhiệt độ.

Bảng 1: Cấu tạo của Trái Đất

Hình 1: Cấu tạo của Trái Đất

- Lớp vỏ Trái Đất

+ Đặc điểm: nơi tồn tại của các thành phần tự nhiên như đất, không khí, nước, sinh vật,...

+ Phân loại: vỏ lục địa và vỏ đại dương.

+ Cấu tạo

Hình 2: Cấu tạo của lớp vỏ Trái Đất

II. CÁC MẢNG KIẾN TẠO

- Các mảng kiến tạo

+ Các mảng kiến tạo: mảng Âu - Á, mảng Thái Bình Dương, mảng Ấn Độ - Ô-xtrây-li-a, mảng Phi, mảng Bắc Mỹ, mảng Nam Mỹ và mảng Nam Cực. Ngoài 7 mảng lớn còn có các mảng nhỏ khác được đánh số. Việt Nam nằm ở mảng Âu - Á.

- Đặc điểm

+ Các mảng kiến tạo hiện đang di chuyển xô vào nhau hoặc tách xa nhau với một tốc độ rất chậm. Những dòng chuyển động của vật chất ở tầng trên của lớp man-ti tạo ra lực giúp các mảng kiến tạo di chuyển.

+ Đới tiếp giáp giữa các mảng kiến tạo thể hiện sự chuyển động của các mảng rõ nhất. Đây cũng là khu vực bất ổn trên Trái Đất, thường xảy ra động đất và núi lửa.

Hình 3: Các mảng kiến tạo của Trái Đất

III. ĐỘNG ĐẤT

- Khái niệm: Là hiện tượng lớp vỏ Trái Đất rung chuyển với nhiều cường độ khác nhau và diễn ra trong thời gian ngắn.

- Nguyên nhân: Do hoạt động của núi lửa, sự dịch chuyển của các mảng kiến tạo, đứt gãy trong vỏ Trái Đất.

- Hậu quả

+ Làm đổ nhà cửa, các công trình xây dựng.

+ Có thể gây nên lở đất, biến dạng đáy biển, làm phát sinh sóng thần khi xảy ra ở biển.

- Biện pháp: Dự báo động đất, di dân xa các đới đứt gãy, các khu vực có rung chấn,…

- Hiện nay, tháng đo cường độ phổ biến là thang Rich-te.

Hình 4: Động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ

IV. NÚI LỬA

- Khái niệm: Là hiện tượng phun trào măcma lên trên bề mặt Trái Đất. Núi lửa thường phân bố theo nhóm và hầu hết nằm ở dưới đại dương. Phần lớn số lượng núi lửa đã và đnag hoạt động nằm trên vành đai lửa Thái Bình Dương.

- Nguyên nhân: Do măcma từ trong lòng Trái Đất theo các khe nứt của vỏ Trái Đất phun trào lên bề mặt.

- Các bộ phận của núi lửa: lò măcma, miệng núi lửa, ống phun, dung nham, bụi.

- Hậu quả

+ Tích cực: Tạo cảnh quan du lịch, đất giàu dinh dưỡng phát triển nông nghiệp, tạo điện nhiệt,…

+ Tiêu cực: Thiệt hại về con người, ô nhiễm môi trường, đời sống và sản xuất của con người.

- Dấu hiệu nhận biết: Mặt đất rung nhẹ, nóng hơn, có khí bốc lên ở miệng núi,...

- Biện pháp: Sơ tán dân ở khu vực gần núi lửa, gần đới đứt gãy, dự báo,…

Hình 5: Núi lửa ở Iceland phun trào