Bài 7: Phong trào Tây Sơn thế kỉ XVIII SVIP

I. Nguyên nhân bùng nổ

- Giữa thế kỉ XVIII, chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong ngày càng suy yếu. 

+ Tầng lớp quý tộc, quan lại chỉ quan tâm đến các thú vui chơi và hưởng thụ. 

+ Trương Phúc Loan thâu tóm hết quyền hành, xưng là Quốc phó, nổi tiếng tham lam, làm nhiều điều bạo ngược và nhũng nhiễu nhân dân.

- Nhân dân phải chịu chế độ thuế khóa nặng nề. Thiên tai, mất mùa và nạn đói thường xuyên xảy ra. Ở Thuận Hóa, cùng với nạn đói kéo dài, trộm cướp cũng nổi lên khắp nơi.

- Trong bối cảnh đó, mùa xuân năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ đến vùng Tây Sơn thượng đạo (nay thuộc An Khê, Gia Lai) lập căn cứ, tập hợp nhân dân dựng cờ khởi nghĩa.

II. Những thắng lợi tiêu biểu của phong trào Tây Sơn

1. Lật đổ chúa Nguyễn, chúa Trịnh và vua Lê

- Nhờ có chủ trương đúng đắn và đưa ra khẩu hiệu phù hợp, phong trào Tây Sơn đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi của các tầng lớp nhân dân. Lực lượng và thanh thế nghĩa quân ngày càng lớn mạnh, lần lượt lật đổ chính quyền chúa Nguyễn, chúa Trịnh và vua Lê.

Khi mới tập hợp lực lượng để dựng cờ khởi nghĩa (1771), nghĩa quân Tây Sơn đưa ra khẩu hiệu "Lấy của nhà giàu chia cho người nghèo", "Đánh đổ quyền thần Trương Phúc Loan, ủng hộ hoàng tôn Nguyễn Phúc Dương". Khi tiến quân ra Bắc (1786), Nguyễn Huệ lấy danh nghĩa là "Phù Lê diệt Trịnh".

2. Đánh bại quân Xiêm và quân Thanh xâm lược

a) Đánh bại quân Xiêm xâm lược (1785)

- Sau khi chính quyền chúa Nguyễn bị lật đổ (1777), Nguyễn Ánh - cháu nội của chúa Nguyễn Phúc Khoát đã tập hợp lực lượng, chống lại quân Tây Sơn. 

- Sau nhiều lần liên tiếp bị quân Tây Sơn đánh bại, Nguyễn Ánh sang Xiêm cầu viện. Cuối năm 1784, vua Xiêm sai tướng Chiêu Tăng và Chiêu Sương đem 5 vạn quân tiến vào Gia Định, với sự dẫn đường của Nguyễn Ánh.

- Nguyễn Nhạc cử Nguyễn Huệ đem binh thuyền vào đánh đuổi quân Xiêm. Nguyễn Huệ đóng đại bản doanh ở Mỹ Tho, chọn khúc sông Tiền (đoạn từ Rạch Gầm đến Xoài Mút, nay thuộc tỉnh Tiền Giang) làm trận địa quyết chiến. 

Sáng sớm ngày 19 - 1 - 1785, Nguyễn Huệ cho quân đánh nghi binh, nhử quân Xiêm vào trận địa mai phục, sau đó bất ngờ chặn đánh. Quân Xiêm bị tiêu diệt gần hết, chỉ còn vài nghìn quân chạy thoát về nước.

b) Đại phá quân Thanh xâm lược (1789)

- Giữa năm 1788, vua Lê Chiêu Thống cùng một số quan đại thần chạy lên phía bắc, rồi cho người sang cầu viện nhà Thanh. Vua Thanh là Càn Long cử Tôn Sĩ Nghị chỉ huy 29 vạn quân, chia làm bốn đạo tiến vào Đại Việt theo ba hướng chính: Tuyên Quang, Cao Bằng và Lạng Sơn.

- Nhận được tin cấp báo, cuối tháng 12 - 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế (lấy niên hiệu là Quang Trung) rồi thần tốc tiến quân ra Bắc. Trên đường đi, Quang Trung dừng lại ở Nghệ An và Thanh Hóa để tuyển thêm quân. Ra đến Tam Điệp (Ninh Bình), Quang Trung hội quân với Ngô Thì Nhậm và Ngô Văn Sở cùng bàn kế hoạch đánh đuổi quân Thanh.

- Đêm 30 Tết Kỷ Dậu (1789), 5 đạo quân Tây Sơn cùng tiến ra Thăng Long với khí thế từ lời hịch của Quang Trung: "Đánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ" (Đánh cho sử sách biết nước Nam anh hùng là có chủ).

- Sau 5 ngày (từ đêm 30 Tết đến trưa ngày mồng 5 Tết Kỷ Dậu), quân Tây Sơn đã đánh tan 29 vạn quân Thanh, trong đó thắng lợi tiêu biểu là trận Ngọc Hồi - Đống Đa. Tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống không kịp thoát thân đã thắt cổ tự tử. Tôn Sĩ Nghị hoảng sợ, phải bỏ lại quân sĩ phía sau để tháo chạy về nước.

III. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn

* Nguyên nhân thắng lợi

- Trước hết là ý chí đấu tranh chống áp bức, bóc lột cùng truyền thống yêu nước chống ngoại xâm của dân tộc. 

- Tinh thần đoàn kết, đồng lòng của nghĩa quân và sự ủng hộ của đông đảo các tầng lớp nhân dân.

- Thắng lợi của phong trào Tây Sơn gắn liền với sự lãnh đạo, chỉ huy tài tình của bộ chỉ huy nghĩa quân, đặc biệt là vai trò của Nguyễn Huệ - Quang Trung.

* Ý nghĩa lịch sử

- Những thắng lợi của phong trào Tây Sơn đã thể hiện và chứng minh sức mạnh to lớn của quần chúng nhân dân.

- Với việc xóa bỏ ranh giới sông Gianh (phân chia Đàng Trong, Đàng Ngoài) và lật đổ chính quyền phong kiến Nguyễn - Trịnh - Lê, phong trào Tây Sơn đã đặt cơ sở cho sự nghiệp thống nhất đất nước.

- Đặc biệt, việc đánh đuổi quân Xiêm và quân Thanh, phong trào Tây Sơn đã bảo vệ vững chắc nền độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước, đồng thời để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu về nghệ thuật quân sự.

Chúc các em học tốt !