Bài 7: Nội lực và ngoại lực SVIP

1. Tác động của nội lực đến địa hình bề mặt Trái Đất 

a, Khái niệm và nguyên nhân

- Nội lực là lực sinh ra trong lòng lòng Trái Đất, liên quan tới nguồn năng lượng bên trong Trái Đất.

- Nguyên nhân sinh ra nội lực: Do sự phân hủy của các chất phóng xạ, do các phản ứng hóa học tỏa nhiệt, do sự chuyển động tự quay của Trái Đất, do sự sắp xếp vật chất theo tỉ trọng,...

b, Tác động

- Nội lực tác động đến địa hình bề mặt Trái Đất thông qua các vận động kiến tạo như vận động theo phương thẳng đứng và theo phương nằm ngang.

	Vận động theo phương thẳng đứng	Vận động theo phương nằm ngang
Tác động	- Vận động nâng lên, hạ xuống diễn ra trong một khu vực rộng lớn, làm cho bộ phận này nâng lên, bộ phận khác hạ xuống.	- Tác động làm cho vỏ Trái Đất bị nén ép ở chỗ này và tách dãn ở chỗ khác.
Hệ quả	- Dẫn đến hiện tượng biển tiến và biển thoái.	- Gây ra hiện tượng đứt hãy và uốn nếp.
Ví dụ	- Vùng phía bắc của Thụy Điển và Phần Lan đang tiếp tục được nâng lên, trong khi phần lớn lãnh thổ Phần Lan đang bị hạ xuống,...	- Các đứt hãy như: Biển Đỏ, thung lũng sông Hồng, các hồ dài ở Đông Phi,...
Hình ảnh minh họa

- Xu hướng chung của nội lực là tạo ra sự gồ ghề, cao thấp, mấp mô của địa hình mặt đất. Những dạng địa hình do nội lực tạo ra thường có kích thước lớn như các châu lục, các dãy núi cao,...

2. Tác động của ngoại lực đến địa hình bề mặt Trái Đất

a, Khái niệm và nguyên nhân

- Khái niệm: Ngoại lực là lực diễn ra trên bề mặt Trái Đất như tác động của gió, mưa, nước chảy, sóng biển, băng, sinh vật và con người.

- Nguyên nhân: Do nguồn năng lượng bức xạ mặt trời.

b, Tác động

- Tác động của quá trinh ngoại lực thông qua ba quá trình: phong hóa, bóc mòn, vận chuyển và bồi tụ. Xu hướng chung của ngoại lực là phá hủy, hạ thấp độ cao và san bằng địa hình.

	Quá trình phong hóa	Quá trình bóc mòn	Quá trình vận chuyển và bồi tụ
Khái niệm	- Phong hóa là quá trình phá hủy, làm thay đổi đá và khoáng vật, dưới tác động của nhiệt độ, nước, sinh vật,...	- Bóc mòn là quá trình dời chuyển các sản phẩm phong hóa khỏi vị trí ban đầu, dưới tác động của nước chảy, sóng biển, băng hà,...	- Vận chuyển là di chuyển vật liệu từ nơi này đến nơi khác. - Bồi tụ là qua trình tích tụ các vật liệu để tạo ra các dạng địa hình bùi tụ, đồng bằng, bãi bồi,..
Phân loại	- Phong hóa vật lí. - Phong hóa hóa học. - Phong hóa sinh học.	- Quá trình xâm thực. - Quá trình mài mòn. - Quá trình thổi mòn.
Tác động	- Tạo ra lớp vỏ phong hóa	- Tạo ra các dạng địa hình hết sức phong phú, đa dạng.	- Tạo ra các dạng địa hình mới.
Ví dụ	- Phong hóa hóa học: Các dạng địa hình karst trong động Phong Nha – Quảng Bình xuất hiện là vì sự hòa tan đá vôi do nước.	- Quá trình mài mòn: Sóng vỗ vào vách biển hình thành dạng địa hình hàm ếch.	- Khi mưa, các vật liệu dạng hòa tan, lơ lửng (phù sa) từ miền núi theo dòng nước chảy xuống thấp bồi tụ cho các đồng bằng.
Hình ảnh minh họa

- Các quá trình phong hóa, bóc mòn, vận chuyển và bồi tụ có mối quan hệ mật thiết với nhau. Quá trình phong hóa chuẩn bị nguyên liệu cho quá trình bóc mòn, bóc mòn lại làm phơi ra những lớp đá mới cho quá trình phong hóa diễn ra. Tuy nhiên, chỉ có quá trình bóc mòn và bồi tụ tạo ra địa hình.

- Xu hướng chung của ngoại lực là phá hủy, san bằng sự gồ ghề, mấp mô làm cho địa hình trở nên bằng phẳng hơn. Các dạng địa hình do ngoại lực tạo ra rất đa dạng, phức tạp, thường là những dạng địa hình nhỏ.

- Nội lực và ngoại lực xảy ra đồng thời, có mối quan hệ chặt chẽ với nhau nhưng luôn mâu thuẫn, đối kháng để tạo ra những dạng địa hình khác nhau.