Bài 5. Hoạt động trồng và chăm sóc rừng SVIP

I. VAI TRÒ CỦA TRỒNG VÀ CHĂM SÓC RỪNG

1. Vai trò của trồng rừng

Trồng rừng có vai trò:

- Phủ xanh những vùng đất trống, đồi núi trọc.

- Khôi phục lại những diện tích rừng bị tàn phá do cháy, thiên tai,...

- Cung cấp lâm sản, đặc sản phục vụ nhu cầu tiêu dùng xã hội.

- Đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

- Phòng hộ, bảo vệ môi trường sống như duy trì sự cân bằng \(O_2\)​ và \(CO_2\)​ trong khí quyển,...

→ Góp phần bảo tồn đa dạng sinh học.

- Góp phần tăng thu nhập và cải thiện đời sống cho những người dân tham gia hoạt động trồng rừng.

1.2. Vai trò của chăm sóc rừng

- Chăm sóc rừng giúp giảm sự phát triển của cỏ dại, sâu bệnh hại.

- Tăng khả năng thấm và giữ nước của đất, làm đất tơi xốp.

→ Từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho rừng non sinh trưởng và phát triển tốt.

- Cây con được chăm sóc có tỉ lệ sống cao hơn.

→ Góp phần nâng cao giá trị kinh tế của rừng trồng.

2. NHIỆM VỤ CỦA TRỒNG VÀ CHĂM SÓC RỪNG

2.1. Nhiệm vụ của trồng rừng

- Trồng rừng phải đảm bảo toàn bộ diện tích đất được sử dụng cho mục đích lâm nghiệp luôn được phủ xanh.

+ Đó là những diện tích đất trống chưa có rừng và những khu vực rừng trồng sau khai thác.

- Trồng rừng sản xuất để cung cấp lâm sản phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

- Trồng rừng phòng hộ đầu nguồn để bảo vệ nguồn nước, bảo vệ đất, chống xói mòn,...

- Trồng rừng phòng hộ chắn gió, chắn cát bay; rừng phòng hộ chắn sóng, lấn biển.

- Trồng rừng đặc dụng ở:

+ Vườn quốc gia.

+ Khu dự trữ thiên nhiên.

+ Khu bảo tồn loài - sinh cảnh.

+ Khu bảo vệ cảnh quan.

+ Khu rừng nghiên cứu và thực nghiệm khoa học.

→ Phủ xanh lại những diện tích rừng đặc dụng đã mất:

• Góp phần bảo tồn đa dạng sinh học bằng trồng những loài cây bản địa có giá trị,

• Tăng giá trị văn hóa, cảnh quan cho những khu rừng văn hóa - lịch sử,...

2.2. Nhiệm vụ của chăm sóc rừng

Chăm sóc rừng cần thực hiện:

- Áp dụng các biện pháp kĩ thuật lâm sinh như làm cỏ, xới đất, bón phân,... để:

+ Làm tăng tỉ lệ sống sau khi trồng.

+ Tạo điều kiện thuận lợi cho rừng sinh trưởng nhanh và phát triển tốt.

- Tỉa cành giúp làm tăng hiệu quả quá trình trao đổi chất của cây:

+ Làm tăng chiều cao dưới cành.

+ Giảm khuyết tật sản phẩm gỗ.

+ Nâng cao chất lượng gỗ.

- Trồng dặm, tỉa thưa để đảm bảo mật độ trồng rừng theo hướng dẫn kĩ thuật của từng loại rừng:

+ Giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt.

+ Nâng cao chất lượng.

+ Đảm bảo các chức năng của rừng.

3. TRỒNG RỪNG

3.1. Thời vụ trồng rừng

- Thời vụ trồng rừng có ý nghĩa quyết định đến:

+ Tỉ lệ sống của cây con.

+ Ảnh hưởng đến sự sinh trưởng ban đầu của rừng non.

- Trồng rừng đúng mùa vụ sẽ hạn chế được những tác động bất lợi của:

+ Thời tiết.

+ Thiên tai.

+ Sâu bệnh hại đối với cây trồng, tăng tỉ lệ thành rừng.

- Để đảm bảo điều kiện nhiệt độ, độ ẩm và ánh sáng thuận lợi cho cây con sinh trưởng, trồng rừng nên được tiến hành vào:

+ Những ngày râm mát, có mưa nhẹ hoặc nắng nhỏ.

+ Tránh trồng vào những ngày:

• Nắng nóng.

• Rét đậm.

• Hạn hán kéo dài.

• Mưa lũ lớn hoặc gió bão.

3.2. Trồng rừng bằng cây con

- Trong hoạt động trồng rừng ở nước ta, trồng rừng bằng cây con được áp dụng phổ biến.

- Có hai loại cây con:

+ Cây con có bầu.

+ Cây con rễ trần.

- Cây con đem trồng cần đảm bảo đủ tiêu chuẩn về:

+ Số lá.

+ Đường kính cổ rễ.

+ Chiều cao cây.

+ Tuổi cây.

+ Cây cứng cáp.

+ Không bị cụt ngọn.

+ không bị sâu bệnh.

a. Trồng rừng bằng cây con có bầu

Quy trình kĩ thuật trồng rừng bằng cây con có bầu được tóm tắt như sau:

- Bước 1. Tạo hố trồng cây:

+ Tạo một lỗ sâu giữa hố.

+ Yêu cầu rộng và sâu hơn bầu cây từ 2 đến 4 cm để:

• Đảm bảo lấp đất được kín gốc cây.

• Bộ rễ cây con phát triển thuận lợi.

- Bước 2. Rạch và xé bỏ vỏ bầu:

+ Rạch vỏ bầu một đường từ trên xuống.

+ Xé bỏ vỏ bầu để cho bộ rễ cây con phát triển thuận lợi và hấp thụ chất dinh dưỡng dễ dàng hơn.

- Bước 3. Đặt cây vào hố:

+ Đặt cây con thẳng đứng vào giữa hố để:

• Đảm bảo bộ rễ cây phát triển đều về các phía, cây mọc thẳng.

- Bước 4. Lấp đất lần 1:

+ Lấp đất phủ kín 2/3 chiều cao bầu.

+ Nén đất quanh bầu theo chiều thẳng đứng giúp cố định lại bầu đất ở giữa hố.

- Bước 5. Lấp đất lần 2:

+ Lấp đất phủ kín bầu và nén đất như lần 1 để đảm bảo gốc cây được chặt.

+ Cây có bộ rễ chắc hơn và không bị đổ, tạo thuận lợi cho bộ rễ hút chất dinh dưỡng từ đất.

- Bước 6. Vun gốc:

+ Lấp đất đầy hố và vun đất cao hơn cổ rễ từ 1 đến 2 cm giúp duy trì được độ ẩm.

+ Làm mát cho gốc và rễ cây, cây đứng vững hơn.

b. Trồng rừng bằng cây con rễ trần

Cây con khi đem trồng cần đảm bảo bộ rễ được bảo vệ để tránh bị khô héo, bị dập nát.

Quy trình kĩ thuật trồng rừng bằng cây con rễ trần được tóm tắt như sau:

- Bước 1. Tạo hố trồng cây:

+ Tạo hố rộng khoảng 30 cm hoặc 40 cm và sâu hơn chiều dài rễ cọc của cây từ 2 đến 4 cm.

+ Đảm bảo lấp đất được kín gốc cây, bộ rễ cây con phát triển thuận lợi.

- Bước 2. Đặt cây vào hố:

+ Đặt cây thẳng đứng vào giữa hố để đảm bảo bộ rễ của cây phát triển đều về các phía, cây mọc thẳng.

+ Khi đặt cần đảm bảo bộ rễ của cây ở trạng thái tự nhiên (không bị cong, gập).

- Bước 3. Lấp đất lần 1:

+ Lấp đất kín rễ, giữ cho cây đứng thẳng rồi nhấc nhẹ thân cây lên 1 đến 2 cm.

• Tạo cho bộ rễ cây thẳng tự nhiên,

+ Sau đó nén đất xung quanh để cố định cây.

- Bước 4. Lấp đất lần 2:

+ Phủ kín cổ rễ bằng đất nhờ nén đất xung quanh để đảm bảo gốc cây chắc chắn.

+ Cây có bộ rễ chắc hơn và không bị đổ.

+ Tạo thuận lợi cho bộ rễ hút chất dinh dưỡng từ đất.

- Bước 5. Vun gốc:

+ Lấp đất đầy hố và vun đất cao hơn cổ rễ từ 1 đến 2 cm giúp duy trì độ ẩm:

• Làm mát cho gốc và rễ cây, cây đứng vững hơn.

+ Không nên đặt xung quanh vì khi đất bị nén chặt thì:

• Không những thân cây không ổn định mà sự thoát khí của đất kém.

3.3. Trồng rừng bằng gieo hạt thẳng

- Trồng rừng bằng phương pháp gieo hạt thẳng là:

+ Đem hạt gieo trực tiếp trên đất trồng rừng đã được chuẩn bị trước.

- Có hai phương thức gieo hạt thẳng là gieo toàn diện và gieo cục bộ:

+ Gieo toàn diện: Gieo vãi đều hạt giống trên toàn bộ diện tích đất trồng rừng.

+ Gieo cục bộ: Gieo hạt trên một phần diện tích đất trồng rừng (gieo theo hàng, khóm).

- Phương pháp này được áp dụng:

+ Ở những nơi đất tốt, thời tiết thuận lợi, đất ẩm.

+ Đối với loại hạt có kích thước tương đối lớn, sức nảy mầm mạnh, cây con khoẻ, chịu hạn tốt.

- Phương pháp trồng rừng bằng gieo hạt thẳng ít được áp dụng hiện nay vì:

+ Tỉ lệ cây sống để hình thành rừng thấp.

4. CHĂM SÓC RỪNG

Kĩ thuật chăm sóc rừng trồng gồm:

4.1. Làm cỏ, xới đất và vun gốc

- Làm cỏ, xới đất, vun gốc diễn ra khoảng 3 năm liền sau khi trồng.

- Số lần làm cỏ, xới đất của từng năm tùy thuộc vào tình hình cụ thể.

- Thời điểm tốt nhất để tiến hành làm cỏ, xới đất, vun gốc là:

+ Ngay trước khi bón thúc.

+ Trước thời kì cỏ dại sinh trưởng mạnh nhất.

- Phát cây bụi, dây leo, cỏ dại xâm lấn nhằm

+ Giúp cho cây trồng chính có đủ không gian sống.

+ Sinh trưởng và phát triển tốt.

- Xới đất, vun gốc cho cây nhằm giúp:

+ Cho bộ rễ của cây phát triển khỏe mạnh.

+ Hấp thu dinh dưỡng trong đất tốt hơn.

+ Tránh bị rửa trôi phân bón.

4.2. Bón phân thúc

- Nâng cao độ phì của đất và khả năng sinh trưởng, phát triển của cây rừng.

- Nâng cao sản lượng và chất lượng sản phẩm thu hoạch.

- Loại phân bón, liều lượng, thời gian và phương pháp bón tuỳ thuộc các nhân tố:

+ Điều kiện lập địa, loài cây.

+ Giai đoạn sinh trưởng.

+ Giai đoạn phát triển.

4.3. Tưới nước

- Nâng cao tỉ lệ sống và khả năng sinh trưởng, phát triển của cây rừng.

- Căn cứ vào đặc điểm phân bố nông - sâu của hệ rễ để tưới nước.

4.4. Tỉa cành, tỉa thưa

- Nâng cao hiệu quả quá trình trao đổi chất, cây sinh trưởng nhanh, nâng cao chất lượng gỗ.

- Tiến hành tỉa cành vào đầu mùa khô, trong những ngày thời tiết khô ráo.

+ Thường kết hợp với làm cỏ, phát dọn dây leo và vun xới.

- Tỉa thưa nhằm đảm bảo mật độ rừng trồng. 

- Cây con tỉa thưa có thể tận dụng để trồng dặm hoặc đem ươm để phục vụ các mục đích khác.

4.5. Trồng dặm

- Sau khi trồng khoảng 20 - 30 ngày, phải kiểm tra tỉ lệ sống.

- Nếu đạt dưới 85% phải trồng dặm.

- Nếu trên 85% thì chỉ trồng dặm ở những nơi cây chết tập trung:

+ Kĩ thuật trồng dặm như trồng chính.

- Nếu tỉ lệ sống chưa đạt 85% phải trồng dặm bằng cây con của năm trước.