Bài 4. Kĩ thuật trồng và chăm sóc cây nhãn (Phần 1) SVIP

I. ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC VÀ YÊU CẦU NGOẠI CẢNH

1. Đặc điểm thực vật học

* Tên gọi: Dimocarpus longan Lour.

* Thuộc họ Bồ hòn (Sapindaceae).

* Là một trong những loại cây ăn quả chủ lực của nước ta.

* Các đặc điểm thực vật học chính:

a. Bộ rễ
- Rễ nhãn ăn rất sâu và rộng.

- Ở những vùng đất tơi xốp, rễ có thể:

+ Ăn sâu từ 4 m đến 5 m.

+ Ăn rộng hơn so với tán từ 1 lần đến 3 lần.

- Rễ tơ tập trung chủ yếu ở:

+ Khu vực phân chiều của tán.

+ Tầng sâu khoảng 0 - 50 cm.

b. Thân, cành
- Cây nhãn là cây thân gỗ, nhiều cành.

- Cây trưởng thành có thể cao từ 10 m - 15 m, đường kính thân từ 8 m - 10 m.

- Trong một năm:

+ Nhãn có thể ra từ 3 - 5 đợt cành.

+ Chia ra 3 đợt chính là cành xuân, cành hè và cành thu.

- Khi trồng cần căn cứ vào đường kính tán của từng giống.

=> Để bố trí khoảng cách trồng phù hợp.

c. Lá

- Lá kép lông chim, mọc so le, xanh quanh năm.

- Mỗi lá dài khoảng 15 – 25 cm, có từ 6 đến 10 lá chét ở bên.

- Các lá non mới mọc:

+ Có màu đỏ tím hồng.

+ Dần chuyển sang màu xanh khi lá trưởng thành.

d. Hoa

- Hoa nhỏ:

+ Màu vàng lục đến hơi nâu.

+ Mọc thành chùm ở đầu cành hay nách lá.

- Cây nhãn có ba loại hoa: hoa cái, hoa đực và hoa lưỡng tính.

- Số lượng hoa đực thường lớn hơn rất nhiều so với hoa cái và hoa lưỡng tính.

e. Quả

- Được hình thành chủ yếu từ hoa cái.

- Có hình tròn.

- Vỏ ngoài nhẵn.

- Có màu vàng tươi đến vàng xám tùy theo giống.

- Hạt màu đen.

- Thịt quả:

+ Màu trắng đục.

+ Tỉ lệ thịt (cùi) chiếm từ 25% - 65% khối lượng quả tùy theo từng giống.

2. Yêu cầu ngoại cảnh

a. Nhiệt độ

- Cây nhãn là loại cây ăn quả của vùng nhiệt đới và á nhiệt đới.

- Nhiệt độ thích hợp cho cây nhãn sinh trưởng, phát triển là từ 21°C - 27°C.

- Miền Bắc:

+ Giống nhãn có nguồn gốc á nhiệt đới.

+ Cần có nhiệt độ thấp dưới 10°C từ tháng 12 đến tháng 1 năm sau.

=> Cây phân hóa mầm hoa tốt.

- Miền Nam:

+ Giống nhãn có nguồn gốc nhiệt đới.

+ Cần một mùa đông ngắn với nhiệt độ từ 17°C - 22°C trong 8 đến 10 tuần.

=> Kích thích sự ra hoa.

b. Lượng mưa và độ ẩm

- Nhãn ưa ẩm nhưng không chịu úng, nhạy cảm với việc ngập nước kéo dài.

- Lượng mưa thích hợp: 1 200 - 1 600 mm/năm.

- Độ ẩm không khí: 70% - 90%.

- Cần nhiều nước trong thời kì ra hoa và sinh trưởng của quả.

- Cần ít nước trong thời kì quả chín.

- Thời kì nở hoa:

+ Mưa nhiều ảnh hưởng đến quá trình thụ phấn, thụ tinh của hoa.

=> Tỉ lệ đậu quả thấp.

c. Ánh sáng

- Nhãn ưa sáng, ánh sáng chiếu trực tiếp giúp cây sinh trưởng, phát triển tốt.

- Miền Bắc: Giống nhãn không thích hợp với ánh sáng cường độ mạnh.

- Miền Nam:

+ Giống nhãn nếu bị rợp bóng sẽ cho ít quả.

+ Những cành nhận đầy đủ ánh sáng ra hoa, đậu quả tốt.

d. Đất trồng

- Nhãn có thể trồng trên nhiều loại đất kể cả đất nhiễm mặn.

- Đất thích hợp:

+ Đất cát, cát pha.

+ Đất phù sa ven sông.

+ Độ pH từ 5,5 đến 6,4.

e. Gió

- Nhãn là cây giao phấn.

=> Gió có tác dụng hỗ trợ thụ phấn, thụ tinh.

- Gió to làm rụng hoa, quả, gãy cành, đổ cây.

=> Để hạn chế tác động của gió:

+ Trồng cây chắn gió thích hợp cho vườn nhãn.

+ Cắt tỉa thường xuyên để:

• Tạo độ thông thoáng.

• Khống chế chiều cao của cây.

II. QUY TRÌNH KĨ THUẬT TRỒNG VÀ CHĂM SÓC

1. Kĩ thuật trồng

a. Thời vụ

* Thời vụ trồng nhãn tốt nhất là vào mùa mưa.

- Vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên: từ tháng 6 đến tháng 7.

- Vùng Duyên hải Nam Trung Bộ: từ tháng 8 đến tháng 9.

- Miền Bắc:

+ Vụ xuân (tháng 2 đến tháng 4).

+ Vụ thu (tháng 8 đến tháng 10).

b. Khoảng cách

- Khoảng cách trồng phù hợp: cây cách cây và hàng cách hàng từ 6 m đến 7 m.

- Mật độ khoảng 280 cây/ha.

c. Chuẩn bị hố trồng

- Đào hố bằng dụng cụ thích hợp (xẻng, thuổng, cuốc,...).

- Trộn đều phân đất đã đào với toàn bộ lượng phân bón lót, sau đó lấp trở lại hố trồng.

- Kích thước hố và lượng phân bón lót được chuẩn bị theo bảng.

d. Trồng cây

- Tạo một hố nhỏ chính giữa hố trồng:

+ Xé bỏ túi bầu và đặt cây xuống.

+ Lấp đất cao hơn mặt bầu từ 2 cm - 3 cm.

+ Dùng tay nén chặt xung quanh gốc cây.

- Vun đất mặt vào quanh gốc cây tạo thành ụ hình lòng chảo.

- Cắm cọc chống và dùng dây mềm buộc cố định cây.

- Phủ gốc bằng xác thực vật khô và tưới đẫm nước xung quanh gốc cây.