Hệ bài tiết ở người SVIP

1. Chức năng hệ bài tiết

➤ Tìm hiểu chức năng của hệ bài tiết

Bài tiết là quá trình lọc và thải các chất cặn bã, dư thừa hoặc chất độc hại (carbon dioxide, uric acid, urea) ra khỏi cơ thể, giúp cơ thể không bị nhiễm độc, đồng thời giữ được cân bằng môi trường trong cơ thể. Tham gia vào chức năng bài tiết có nhiều cơ quan, hệ cơ quan khác nhau trong cơ thể.

2. Cấu tạo của hệ bài tiết nước tiểu

➤ Tìm hiểu về cấu tạo của hệ bài tiết nước tiểu

Thận có chức năng lọc máu và hình thành nước tiểu. Mỗi cơ thể có hai quả thận (một quả thận trái và một quả thận phải).

Ống dẫn nước tiểu có vai trò dẫn nước tiểu từ thận đến bàng quang.

Bàng quang là cơ quan tích trữ nước tiểu.

Niệu đạo là cơ quan đưa nước tiểu từ bàng quang ra ngoài cơ thể.

3. Một số bệnh về hệ bài tiết nước tiểu. Vận dụng hiểu biết về hệ bài tiết để bảo vệ sức khỏe

➤ Tìm hiểu một số bệnh về hệ bài tiết

Viêm đường tiết niệu (đường dẫn nước tiểu)

• Triệu chứng: Gây đau buốt hoặc nhói khi đi tiểu.
• Nguyên nhân: Do nhiễm vi khuẩn vào đường tiết niệu.

Sỏi thận

• Triệu chứng: Gây đau lưng, có khi đau dữ dội, đôi lúc có máu trong nước tiểu, bí tiểu do sự tích tụ các chất trong nước tiểu tạo thành khối rắn nằm trong thận hoặc di chuyển trong đường tiết niệu.
• Nguyên nhân: Uống ít nước; chế độ ăn quá nhiều muối, đạm; yếu tố di truyền.

Viêm cầu thận

• Triệu chứng: Phù mặt, phù chân, tiểu ít, nước tiểu sẫm màu, tiểu ra máu, có thể sốt nhẹ, có protein niệu,…  
• Nguyên nhân: Sau nhiễm liên cầu do viêm họng cấp, nhiễm khuẩn ngoài da, đái tháo đường, lupus ban đỏ hệ thống, viêm cầu thận cấp tái phát nhiều lần thành viêm cầu thận mạn tính, dùng một số loại thuốc, hoá chất ảnh hưởng đến cầu thận, tăng huyết áp không kiểm soát,…

Suy thận

• Triệu chứng: Tức ngực, suy nhược cơ thể, da bị phát ban và ngứa ngáy, khó thở, cơ thể phù nề, mệt mỏi kéo dài, nôn, hôn mê, ngứa toàn thân dai dẳng,…
• Nguyên nhân: Bệnh đái tháo đường, mất kiểm soát, tăng huyết áp, viêm cầu thận, tắc nghẽn kéo dài đường tiết niệu, sỏi thận, trào ngược bàng quang, niệu quản nhiễm trùng nặng, sử dụng thuốc không đúng cách, suy gan, bệnh tim,… 

➤ Tìm hiểu cách phòng, chống bệnh liên quan hệ bài tiết nước tiểu và vận dụng hiểu biết để bảo vệ sức khoẻ

Phần lớn nguyên nhân gây bệnh về hệ bài tiết đều bắt nguồn từ thói quen sinh hoạt và ăn uống. Do đó, để phòng, chống bệnh về hệ bài tiết cần điều chỉnh thói quen sinh hoạt và chế độ ăn uống có lợi cho hệ bài tiết. Vận dụng hiểu biết về hệ bài tiết để bảo vệ sức khoẻ bằng cách điều chỉnh lối sống và chế độ ăn uống hằng ngày.

4. Một số thành tựu ghép thận, chạy thận nhân tạo

Khi bệnh nhân mắc các bệnh lí về thận mà cả hai quả thận không còn khả năng thực hiện chức năng và không có khả năng hồi phục hoặc thận bị suy giảm chức năng thì bệnh nhân chỉ có thể sống được nhờ ghép thận hoặc chạy thận nhân tạo.

➤ Tìm hiểu về ghép thận

Ghép thận là lấy thận khoẻ mạnh của người cho ghép cho người nhận.

Vị trí thuận lợi để đặt thận mới thường là vùng hố chậu bên phải (hoặc bên trái). Người ta chỉ cắt bỏ một hoặc hai thận bệnh lí trong một số trường hợp đặc biệt (thận đa nang quá to, thận bị viêm mãn tính nặng). Một người có thể được ghép thận nhiều lần nếu thận ghép bị hỏng hoặc bị đào thải.

Hầu hết bệnh nhân được ghép thận từ người cho có cùng huyết thống. Tuổi thọ của quả thận ghép có thể kéo dài được 30 - 40 năm nếu chăm sóc đúng cách; nếu không thì quả thận ghép chỉ tồn tại được vài năm, thậm chí ít hơn.

Ghép thận là một phương pháp điều trị tốt cho người bệnh suy thận mạn tính.

➤ Tìm hiểu về chạy thận nhân tạo

Chạy thận nhân tạo là phương pháp điều trị cho người bệnh có thận không còn khả năng lọc bỏ chất thải, chất độc ra khỏi cơ thể, nhờ hệ thống lọc máu nhân tạo người bệnh cần chạy thận nhân tạo để duy trì sự sống.

Chạy thận nhân tạo giúp loại bỏ các chất thải, chất độc ra khỏi cơ thể. 

5. Điều tra một số bệnh về thận trong trường học hoặc tại địa phương

➤ Tổ chức dự án điều tra một số bệnh về thận trong trường học (hoặc tại địa phương)

a. Mục tiêu

• Xác định được số lượng, tỉ lệ, độ tuổi, giới tính của người mắc bệnh về thận trong trường học (hoặc ở địa phương).
• Xác định được thói quen sinh hoạt và ăn uống của những người mắc bệnh về thận đã điều tra.
• Mô tả được triệu chứng, thực trạng điều trị của những bệnh nhân điều tra được.

b. Sản phẩm dự kiến

• Bảng mô tả số lượng, tỉ lệ, độ tuổi, giới tính, thói quen sinh hoạt và ăn uống của người mắc bệnh về thận.
• Bảng mô tả triệu chứng, thực trạng điều trị của những bệnh nhân điều tra được.

c. Thực hiện dự án: Học sinh sử dụng phiếu điều tra theo mẫu để thực hiện dự án.

d. Báo cáo kết quả dự án: Học sinh báo cáo sản phẩm theo mẫu bảng mô tả dưới đây.

1. Hệ bài tiết có chức năng loại bỏ các chất thải, chất dư thừa, chất độc ra khỏi cơ thể, đồng thời duy trì cân bằng môi trường trong cơ thể, đảm bảo cho các hoạt động sống diễn ra bình thường.

2. Hệ bài tiết nước tiểu ở người gồm thận, ống dẫn nước tiểu, bàng quang và niệu đạo. Thận được cấu tạo gồm: Lớp vỏ thận, tuỷ thận, bể thận, ống dẫn nước tiểu; thận là cơ quan có nhiệm vụ lọc máu, tạo nước tiểu.

3. Có nhiều bệnh về hệ bài tiết nước tiểu như viêm đường tiết niệu, sỏi thận, viêm cầu thận, suy thận,… Nguyên nhân do nhiễm vi khuẩn; thói quen sinh hoạt, thói quen ăn uống không lành mạnh,… Hiểu biết về hệ bài tiết giúp phòng, chống, hạn chế mắc bệnh liên quan đến hệ bài tiết.