Bài 16: Thủy quyển. Vòng tuần hoàn nước. Nước ngầm, băng hà SVIP

I. THỦY QUYỂN, THÀNH PHẦN CHỦ YẾU CỦA THỦY QUYỂN

- Trên bề mặt Trái Đất đại dương chiếm gần 3/4 diện tích, trong khi đó lục địa chỉ chiếm 1/4 diện tích. Nước trên Trái Đất không chỉ có ở đại dương, nước có ở khắp mọi nơi tạo thành một lớp bao quanh Trái Đất.

Hình 1: Tỉ lệ diện tích lục địa và đại dương ở bán cầu Bắc và bán cầu Nam

- Lớp nước bao phủ trên Trái Đất được gọi là thủy quyển, bao gồm: 

+ Nước ở các đại dương, biển.

+ Nước ở sông, hồ, đầm lầy.

+ Nước dưới đất (nước ngầm), tuyết, băng.

+ Hơi nước trong khí quyển.

Hình 2: Nước trên Trái Đất

II. VÒNG TUẦN HOÀN NƯỚC

- Khái niệm: nước luôn chuyển động trên Trái Đất theo những chu trình khép kín gọi là vòng tuần hoàn nước.

- Có hai loại vòng tuần hoàn là vòng tuần hoàn lớn và vòng tuần hoàn nhỏ.

+ Vòng tuần hoàn nhỏ có hai giai đoạn là: bốc hơi và nước rơi.

+ Vòng tuần hoàn lớn có ba giai đoạn là: bốc hơi, nước rơi và dòng chảy hoặc có bốn giai đoạn gồm: bốc hơi, nước rơi, thấm và dòng chảy. Vòng tuần hoàn lớn có thể đưa nước đến hầu hết khắp mọi nơi trên thế giới.

Hình 3: Vòng tuần hoàn nước

III. NƯỚC NGẦM VÀ BĂNG HÀ

1. Nước ngầm

- Khái niệm: là nước nằm dưới bề mặt đất do nước mưa, băng tuyết tan và sông, hồ thấm vào mặt đất mà thành.

- Các yếu tố tạo nên lượng nước ngầm: lượng nước ngầm nhiều hay ít, mực nước ngầm nông hay sâu phụ thuộc vào địa hình, nguồn cung cấp nước và lượng bốc hơi,...

- Phân bố: chiếm 30% lượng nước ngọt trên thế giới và phân bố khắp nơi.

- Vai trò

+ Nguồn cung cấp nước sinh hoạt và nước tưới quan trọng trên thế giới.

+ Nước ngầm góp phần ổn định dòng chảy của sông ngòi.

+ Nước ngầm cố định các lớp đất đá bên trên, ngăn chặn sự sụt lún,…

Hình 4: Tỉ lệ các loại nước trên Trái Đất

2. Băng hà

- Phân bố

+ Trên Trái Đất băng hà phân bố ở các vùng cực. Trong đó, Nam Cực chiếm 90% diện tích băng trên thế giới.

+ Phần băng còn lại có thể tìm thấy ở các dãy núi vùng ôn đới và các đảo ở vùng vĩ độ cao.

+ Ở giữa hai chí tuyến 35^o Bắc và Nam, băng hà chỉ xuất hiện ở các dãy núi cao.

- Vai trò

+ Là nguồn cung cấp nước quan trọng cho các sông ở miền ôn đới hay các sông bắt nguồn từ núi cao.

+ Là nguồn dự trữ nước ngọt trên thế giới.

+ Ngoài ra, băng hà còn có vai trò điều hòa nhiệt độ trên Trái Đất.

Hình 5: Băng ở Nam Cực