Bài 16. Kinh tế khu vực Tây Nam Á (phần 1) SVIP

I. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ

 Trong những năm qua, nền kinh tế của khu vực Tây Nam Á đã đạt được những thành tựu đáng kể. Tuy nhiên, sự tăng trưởng kinh tế, trình độ phát triển kinh tế trong khu vực còn có sự chênh lệch lớn giữa các nước.

1. Quy mô 

a. Tình hình phát triển

- Khu vực Tây Nam Á có quy mô GDP tăng liên tục trong giai đoạn 2000 - 2020. Năm 2020, GDP toàn khu vực là 3 184,4 tỉ USD, chiếm 3,7% GDP toàn thế giới. 

Bảng 16.1. Quy mô GDP theo giá hiện hành của thế giới và khu vực Tây Nam Á giai đoạn 2000 - 2020

(Đơn vị: tỉ USD)

- Quy mô GDP giữa các nước trong khu vực có sự chênh lệch lớn. Các nước có quy mô GDP hàng đầu khu vực là A-rập Xê-út, Thổ Nhĩ Kỳ, I-xra-en,...

b. Nguyên nhân

- Từ năm 2010 đến nay, nhờ sự thay đổi trong chính sách phát triển kinh tế của các nước, quy mô GDP trong khu vực tiếp tục gia tăng.

- Sự chênh lệch về trình độ phát triển giữa các quốc gia khu vực Tây Nam Á chủ yếu do sự phân bố tài nguyên dầu mỏ không đồng đều giữa các quốc gia, chính sách phát triển và mức độ đầu tư khoa học - công nghệ của các quốc gia khác nhau, sự tác động của các cường quốc trên thế giới,...

2. Tăng trưởng kinh tế

a. Tình hình phát triển

- Thế kỉ XX, nhiều quốc gia khu vực Tây Nam Á chuyển từ nền kinh tế chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp và hàng thủ công sang nền kinh tế dựa vào ngành công nghiệp dầu khí.

- Bước sang thế kỉ XXI, một số quốc gia giảm dần sự lệ thuộc vào dầu khí và chuyển dịch theo hướng phát triển kinh tế tri thức, đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển.

Bảng 16.2. Tốc độ tăng trưởng GDP của thế giới và khu vực Tây Nam Á giai đoạn 2010 - 2020

(Đơn vị: %)

(Nguồn: WB, 2022)

b. Nguyên nhân 

- Kinh tế tăng trưởng không ổn định chủ yếu là do sự xung đột vũ trang, sự bất ổn về giá dầu mỏ, dịch bệnh, bối cảnh quốc tế,...

- Kinh tế của nhiều nước trong khu vực chủ yếu dựa vào khai thác, chế biến, xuất khẩu tài nguyên, đặc biệt là dầu mỏ. Hiện nay, một số nước như Các Tiểu vương quốc A-rập Thống Nhất, A-rập Xê-út, Ca-ta,... đã và đang nỗ lực hạn chế sự phụ thuộc và nguồn tài nguyên này thông qua sự phát triển đa dạng các ngành kinh tế.

3. Cơ cấu kinh tế

(Nguồn: WB, 2022)

- Trong cơ cấu kinh tế các nước Tây Nam Á:

+ Chiếm tỉ trọng cao nhất là khu vực dịch vụ, công nghiệp và xây dựng (chiếm 80% GDP) và có xu hướng tăng. Đây là những ngành có điều kiện để phát triển.

+ Khu vực nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản chiếm tỉ trọng thấp (khoảng 10% GDP)

- Ở một số quốc gia có nền nông nghiệp tiên tiến, sản xuất nông nghiệp được sản xuất theo hướng nông nghiệp công nghệ cao.