Bài 11. Phương pháp nhân giống cây trồng SVIP

1. PHƯƠNG PHÁP NHÂN GIỐNG HỮU TÍNH

- Nhân giống hữu tính là phương pháp nhân giống bằng hạt.

- Tiến hành qua 5 bước:

+ Bước 1. Chọn hạt giống gốc.

+ Bước 2. Gieo trồng, chăm sóc.

+ Bước 3. Thu hoạch hạt.

+ Bước 4. Chọn lọc, làm sạch, phơi khô hạt.

+ Bước 5. Bảo quản.

- Để đảm bảo chất lượng hạt giống sau khi nhân, cần tiến hành chọn lọc thường xuyên để loại bỏ cây xấu, cây lẫn giống.

- Ưu điểm:

+ Dễ thực hiện.

+ Chi phí thấp.

+ Hệ số nhân cao.

+ Cây có tuổi thọ cao.

+ Tính thích nghi cao.

+ Dễ dàng bảo quản và vận chuyển hạt giống.

- Nhược điểm:

+ Dễ phân li tính trạng.

+ Lâu ra hoa, đậu quả.

- Phạm vi áp dụng:

+ Áp dụng được cho tất cả các loại cây có hạt.

+ Thường áp dụng cho cây ngắn ngày, cây làm gốc ghép,…

2. PHƯƠNG PHÁP NHÂN GIỐNG VÔ TÍNH

- Nhân giống vô tính là phương pháp tạo cây mới từ cơ quan sinh dưỡng của cây mẹ.

- Phương pháp này giữ được các đặc tính di truyền của cây mẹ và thu hoạch sớm hơn phương pháp nhân giống hữu tính.

- Có nhiều phương pháp nhân giống vô tính:

+ Giâm.

+ Chiết.

+ Ghép.

+ Nuôi cấy mô,…

2.1. Phương pháp giâm cành

- Phương pháp này sử dụng đoạn cành hoặc các bộ phận khác (thân, rễ, lá, chồi,...) từ cây mẹ đặt trong chất nền (đất, giá thể, dung dịch) để tạo cây mới.

- Các bước tiến hành:

+ Bước 1. Chọn cành mẹ.

+ Bước 2. Cắt cành giâm 10 - 15 cm, loại bỏ bớt lá.

+ Bước 3. Nhúng vào dung dịch kích thích ra rễ.

+ Bước 4. Cắm vào nền giâm sâu 2 - 5 cm.

+ Bước 5. Phun hoặc tưới nước giữ ẩm.

- Lưu ý:

+ Nên giâm trong nhà mái che, giữ ẩm thường xuyên, giảm cường độ ánh sáng.

+ Giá thể giâm cành thường sử dụng: cát, than bùn.

+ Cần cắt cành giâm vát một góc 30° so với cành để diện tích tạo mô sẹo lớn, thuận lợi ra nhiều rễ.

+ Cành giâm nên cắm sát nhau để giữ ẩm đều.

- Ưu điểm:

+ Hệ số nhân giống cao.

+ Dễ thực hiện.

- Nhược điểm:

+ Bộ rễ phát triển kém hơn cây nhân giống từ hạt.

+ Giảm sức sống nếu nhân giống nhiều lần.

+ Dễ lây lan bệnh hại.

- Phạm vi áp dụng:

+ Thường áp dụng cho những:

• Cây dễ ra rễ.

• Cây lâu năm.

• Cây không có hạt.

2.2. Phương pháp chiết cành

- Chiết cành là phương pháp tạo cây mới từ cành vẫn còn trên cây mẹ.

- Các bước tiến hành:

+ Bước 1. Chọn cành đường kính 0,5 - 2 cm.

+ Bước 2. Khoanh 2 vòng dài 3 - 5 cm.

+ Bước 3. Bóc vỏ và cạo sạch tượng tầng.

+ Bước 4. Bôi chất kích thích ra rễ.

+ Bước 5. Bao quanh vết cắt trên bằng giá thể.

+ Bước 6. Bọc kín bằng nylon.

- Lưu ý:

+ Để tăng tỉ lệ cây ra rễ, cành chiết phải cạo sạch tượng tầng.

+ Phơi 1 - 2 ngày mới tiến hành bôi chất kích thích ra rễ và bọc bằng giá thể ẩm.

- Ưu điểm:

+ Cây chiết cành sinh trưởng nhanh hơn cây giâm cành do kích thước cây lớn.

- Nhược điểm:

+ Tương tự cây giâm cành nhưng hệ số nhân giống thấp hơn.

- Phạm vi áp dụng:

+ Thường áp dụng cho những:

• Cây thân gỗ lâu năm.

• Cây không có hạt.

2.3. Phương pháp ghép

- Phương pháp ghép là phương pháp tạo cây mới bằng cách gắn đoạn cành, mắt ghép, chồi của cây mẹ (ngọn ghép) lên cây khác (gốc ghép).

→ Nhằm phát huy ưu điểm của cây mẹ và gốc ghép.

- Lưu ý:

+ Có thể ghép mắt hoặc đoạn cành lên gốc ghép cùng loài hay khác loài.

+ Nên chọn cây gốc ghép:

• Tiếp hợp tốt với ngọn ghép.

• Có bộ rễ khỏe.

• Thích nghi tốt với điều kiện khí hậu ở địa phương.

- Ưu điểm:

+ Cây ghép có bộ rễ khỏe.

+ Thích nghi điều kiện ngoại cảnh địa phương nên cây có sức sinh trưởng mạnh.

- Nhược điểm:

+ Sức tiếp hợp giữa gốc ghép và cành ghép kém sẽ ảnh hưởng đến cây ghép.

+ Đòi hỏi kĩ thuật cao.

- Phạm vi áp dụng:

+ Áp dụng cho hầu hết các nhóm:

• Cây ăn quả.

• Cây cảnh.

• Cây công nghiệp lâu năm.

• Một số loại rau.

2.4. Ứng dụng công nghệ sinh học trong nhân giống cây trồng

- Ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô tế bào có thể nhân nhanh cây giống với số lượng lớn.

- Ưu điểm:

+ Tạo ra cây sạch bệnh.

+ Nhân nhanh với số lượng lớn.

- Nhược điểm:

+ Đòi hỏi kĩ thuật cao.

+ Chi phí đầu tư lớn, thời gian dài.

- Phạm vi áp dụng:

+ Áp dụng cho cây cần tạo cây giống sạch bệnh hoặc khả năng nhân giống bằng phương pháp khác kém hiệu quả như:

• Cây khoai tây.

• Chuối.

• Dâu tây.

• Hoa lan,…