Bài 1: Vị trí địa lí, phạm vi và đặc điểm tự nhiên châu Âu SVIP

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI CHÂU ÂU

1. Vị trí địa lí

 Châu Âu nằm ở phía tây lục địa Á - Âu, kéo dài khoảng 36^oB đến 71^oB, giáp với ba mặt biển và đại dương, ngăn cách với Châu Á bởi dãy U-ran.

 2. Phạm vi lãnh thổ

- Châu Âu có diện tích trên 10 triệu km², chiếm khoảng 6,8% diện tích lãnh thổ của trái đất.

- Lãnh thổ Châu Âu tựa như một bán đảo lớn của lục địa Á - Âu kéo dài về phía tây nam. Đường bờ biển bị cắt xẻ mạnh tạo thành nhiều bán đảo vịnh và biển ăn sâu vào đất liền làm cho lãnh thổ có hình dạng lồi lõm phức tạp.

II. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN

1. Các khu vực địa hình

Châu Âu có 2 khu vực địa hình chính là đồng bằng và miền núi.

- Địa hình đồng bằng:

+ Chiếm 2/3 diện tích.

+ Phân bố chủ yếu ở phía đông châu lục.

+ Các đồng bằng này thực chất là một miền đồi lượn sóng thoải, xen kẽ các vùng đất thấp hoặc thung lũng rộng.

- Địa hình miền núi: bao gồm núi già và núi trẻ.

+ Núi già: ở phía bắc và trung tâm châu lục, có độ cao thấp và trung bình, dạng đỉnh tròn, sườn thoải.

+ Núi trẻ: tập trung chủ yếu ở phía nam châu lục, phần lớn núi trẻ có độ cao trung bình, núi trẻ có độ cao trên 2000m chiếm khoảng 1,5%. Dãy núi cao nhất Châu Âu là dãy An-pơ với đỉnh Mông-blang cao 4807m.

2. Đặc điểm phân hóa khí hậu

Châu Âu có khí hậu phân hóa đa dạng. Do lãnh thổ kéo dài nên Châu Âu nằm trong 3 đới khí hậu chính.

- Đới khí hậu cực và cận cực: chiếm một dải hẹp ở Bắc Âu, trong đới khí hậu này mặc dù ở vĩ độ cao nhưng do tác động của dòng biển nóng nên mùa đông không quá lạnh, mùa hạ mát và ẩm, lượng mưa trong năm ít.

- Đới khí hậu ôn đới: chiếm phần lớn lãnh thổ bao gồm Tây Âu, Đông Âu và Trung Âu, do địa hình bị cắt xẻ mạnh nên ảnh hưởng của biển vào sâu trong nội địa làm cho khí hậu có sự phân hóa rõ rệt.

- Đới khí hậu cận nhiệt đới: nằm ở Nam Âu với kiểu khí hậu cận nhiệt Địa Trung Hải, đặc điểm nổi bật là mùa hạ nóng, khô do ảnh hưởng của áp cao cận nhiệt đới, mùa đông ảnh hưởng của gió Tây ôn đới nên thời tiết không lạnh lắm, mưa nhiều.

3. Các con sông lớn

- Châu Âu có mạng lưới sông ngòi khá phát triển, do kích thước lục địa nhỏ, địa hình bị cắt xẻ mạnh nên đa số các con sông đều ngắn, lưu vực sông không đáng kể.

- Một số con sông chính: Đa-nuýp, Rai-nơ và Von-ga.

4. Các đới thiên nhiên

Thiên nhiên châu Âu phân hóa thành hai đới chính.

- Đới lạnh: chiếm một diện tích không đáng kể, bao gồm một phần nhỏ ở Bắc Âu, và các đảo, quần đảo ở Bắc Băng Dương, do ở vĩ độ cao nên khí hậu lạnh và ẩm quanh năm. Thực vật chủ yếu có rêu và địa y, động vật nghèo nàn bao gồm chó sói, cú bắc cực và một số loài khác.

- Đới ôn hòa: chiếm phần lớn lãnh thổ châu Âu thiên nhiên phân hóa đa dạng. Ven biển phía tây có rừng lá rộng và rừng hỗn hợp, vào sâu trong nội địa có rừng lá kim, thảo nguyên. Về phía đông nam mùa đông ngắn, mùa hạ nóng, lượng mưa giảm, cảnh quan chủ yếu là hoang mạc và bán hoang mạc. Về phía nam do ảnh hưởng của khí hậu cận nhiệt Địa Trung Hải thực vật phổ biến là rừng lá cứng, động vật như nai, sóc...